Obeziteti është shumë më i zakonshëm tek njerëzit që jetojnë në vende më të zhvilluara ekonomikisht, sesa tek ata që jetojnë me mënyra më tradicionale.

Një studim i fundit i botuar në revistën PNAS sfidon këtë perceptim. Duke përdorur të dhëna të mëdha nga dhjetëra vende, studiuesit zbuluan ngjashmëri të forta në shpenzimin ditor të energjisë tek njerëzit në të gjitha shtresat sociale: punonjës zyre amerikanë djegin rreth të njëjtit numër kalorish sa bariu-fermerët në Siberi, kopshtarët në Bolivi dhe gjuetarë-grumbulluesit në Tanzani.
Gjetjet sugjerojnë se dieta, dhe jo aktiviteti fizik, është faktor më i madh i rrezikut për obezitet.

Shpenzimi ditor i energjisë është i njëjtë në të gjithë botën

Për të matur sa energji djeg një person, studiuesit përdorin një mjet të quajtur “ujë me dy shënjues” për të vlerësuar sasinë e dioksidit të karbonit që nxjerr ai person. Ata shfrytëzuan bazat e të dhënave të këtij metodi për mbi 4,000 të rritur nga 34 popullsi të ndryshme në mbarë botën.

Ekipi më pas standardizoi madhësitë e trupave në të dhëna, shpjegoi Amanda McGrosky, PhD, autore e studimit dhe profesoreshë asistente e biologjisë në Universitetin Elon. Trupat më të mëdhenj kërkojnë më shumë energji për të funksionuar sesa trupat më të vegjël, ndaj do të ishte e vështirë të bëhej krahasim direkt midis rajoneve me norma më të larta dhe më të ulëta të obezitetit.

Pas marrjes në konsideratë të madhësisë së trupit, të dhënat treguan se njerëzit në rajonet industriale djegin pak më pak energji, mesatarisht, sesa ata në fund të spektrit ekonomik. McGrosky tha se njerëzit në vendet më të pasura përdorin më pak energji bazale – energjinë që trupi përdor për të mbajtur funksionet bazë gjatë pushimit të plotë.

Arsyeja për këtë nuk është krejt e qartë. Një shpjegim i mundshëm është se kur sistemi imunitar lufton infeksionet, ai përdor më shumë energji bazale dhe nxjerr energji nga depo të tjera. Njerëzit me qasje më të mirë në kujdesin shëndetësor zakonisht nuk shpenzojnë aq shumë energji për të luftuar infeksionet sa ata me akses të dobët në shërbime shëndetësore, tha McGrosky.

Trupi ka një kufi ditor për energjinë që përdor

Ky studim është më i fundit dhe më i madh në një seri kërkimesh që mbështesin modelin e “shpenzimit të kufizuar ditor të energjisë”, zhvilluar nga studiues si Herman Pontzer dhe Amy Luke, dy autorë kryesorë të studimit në PNAS.

Modeli sugjeron se njerëzit janë evolucionuar për të djegur një numër të kufizuar kalorish çdo ditë, pavarësisht nga sa aktivë fizikisht janë. Edhe personat shumë aktivë djegin kalori brenda një diapazoni të ngushtë.
“Kur u përfshiva për herë të parë në këto studime, më habiti shumë. Mendoja, ‘Si është e mundur që njerëzit që jetojnë me mënyrë jetese gjuetarë-grumbullues ose barinj, duke ecur 12-15 kilometra në ditë, të djegin të njëjtin numër kalorish me dikë si unë që qëndroj ulur gjithë ditën?’” tha McGrosky.

Njerëzit shumë aktivë fizikisht mund të djegin shumë kalori në periudha të shkurtra, por shpenzimi mesatar i tyre i energjisë balancon në kohë të gjatë. Për shembull, studimet tregojnë se maratonistët ultralong djegin shumë energji gjatë garës, por nuk mund ta mbajnë atë nivel gjatë gjithë kohës.

Shkencëtarët vazhdojnë të studiojnë se si kjo është e mundur. Një teori është se trupi riorganizon përdorimin e energjisë për të mbajtur shpenzimin brenda kufirit ditor. Një tjetër është se trupi kompenson përdorimin e energjisë duke ulur kërkesat e tjera trupore, si reagimi imunitar ose rritja.

Jo të gjithë pajtohen me këtë hipotezë. Ajo nuk është provuar plotësisht dhe ka studiues që besojnë se aktiviteti fizik ose një kombinim aktiviteti dhe dieta ndikojnë shumë në obezitet.

Qasja e lehtë në kalori është shkaku kryesor

Përqindja më e lartë e yndyrës trupore në vendet industriale është shumë e lidhur me lehtësinë e aksesit në kalori.
“Njerëzit thjesht hanë më shumë kalori sesa trupi i tyre mund t’i djegë, dhe kjo çon në akumulimin e yndyrës së tepërt,” tha McGrosky.

Ky studim nuk analizoi se çfarë apo sa hanin njerëzit, por është e pranuar gjerësisht se kur hamë më shumë kalori sesa djegim, shtojmë peshë.

“Do të ishte e vështirë të gjesh dikë që mbështet më shumë ushtrimin fizik se unë. Është shumë i rëndësishëm për jetën e shëndetshme, por nuk është shumë efektiv për shumicën që duan të humbin peshë nëse nuk kujdesen për dietën,” tha Jeff Horowitz, PhD, profesor i shkencave të lëvizjes dhe drejtor i Laboratorit të Metabolizmit në Universitetin e Michiganit.

Në rritje, shkencëtarët e ushqimit po përpiqen të kuptojnë nëse ndryshimi në cilësinë e dy ushqimeve me të njëjtën vlerë kalorike ndikon në akumulimin e yndyrës. Disa sugjerojnë se ushqimet shumë të përpunuara, të zakonshme në vendet industriale, ofrojnë kalori më lehtësisht të thithshme. Të tjerë thonë se ushqimet e përpunuara thjesht e bëjnë më të lehtë ngrënien e tepërt.

“Aktiviteti fizik është i rëndësishëm, por shpenzimi i energjisë me aktivitet është relativisht i ulët krahasuar me sa e lehtë është të hash një Big Mac,” tha Horowitz. “Unë mund të ha një Big Mac, patate të skuqura dhe Coca-Cola në 10 minuta. Për të vrapuar 12 milje, do të më duhej shumë më shumë kohë dhe motivim.” /Verywell Health/