Mbipesha në fëmijëri është një gjendje komplekse që ndikohet nga shumë faktorë, përfshirë gjenet, mënyrën e të ushqyerit, aktivitetin fizik dhe rutinat e gjumit. Krahasuar me fëmijët që kanë një peshë të shëndetshme, fëmijët me mbipeshë janë në rrezik më të lartë për astmë, apne gjumi, probleme me kockat dhe kyçet, diabet tip 2 dhe çrregullime të tjera shëndetësore. Edhe pse nuk ka një zgjidhje të vetme, ka shumë mënyra përmes të cilave prindërit dhe kujdestarët mund të ndihmojnë që fëmijët të kenë një peshë të shëndetshme dhe të ndërtojnë zakone të mira për gjithë jetën.
Pse është e rëndësishme
Rreth 1 në 5 fëmijë në Shtetet e Bashkuara ka mbipeshë. Kjo rrit rrezikun për probleme shëndetësore si astma, apne gjumi, çrregullime me eshtrat dhe kyçet, diabet tip 2, tension i lartë i gjakut dhe shqetësime të shëndetit mendor, si depresioni dhe ankthi.
Fëmijët me mbipeshë kanë më shumë gjasa të jenë të tillë edhe si të rritur. Ndërkohë, mbipesha në moshë madhore lidhet me rreziqe të larta për goditje në tru, disa lloje kanceri, sëmundje të zemrës, diabet tip 2, vdekje të hershme dhe probleme të shëndetit mendor.
Faktorët që ndikojnë në mbipeshë përfshijnë gjenet, stilin e të ushqyerit, nivelin e aktivitetit fizik, qasjen ndaj kujdesit shëndetësor dhe rutinat e gjumit. Po ashtu, ambienti ku jetojmë, mësojmë, punojmë dhe kalojmë kohën e lirë ndikon në mundësinë për të pasur ushqime të shëndetshme dhe hapësira të sigurta për lëvizje.
Megjithëse nuk ekziston një zgjidhje e vetme, prindërit dhe kujdestarët mund të bëjnë shumë për të ndihmuar fëmijët që të zhvillojnë një peshë të shëndetshme dhe të ndërtojnë zakone të mira që i shoqërojnë gjatë jetës.
6 mënyra si mund të ndihmojë familja
- Tregoni me shembull një mënyrë të shëndetshme të të ushqyerit
Ofroni fruta dhe perime të ndryshme gjatë ditës. Ato të ngrira ose të konservuara zakonisht janë më ekonomike dhe gjithsesi mbeten të shëndetshme. Zgjidhni perime me pak kripë ose pa kripë fare dhe fruta të paketuara në ujë ose në lëng 100% natyral.
Kur gjithë familja ndjek zakone të shëndetshme në të ushqyer, fëmijët kanë më shumë gjasa të rriten mirë dhe të ruajnë një peshë të shëndetshme. Një dietë me shumëllojshmëri perimesh, frutash, drithërash të plota, burimesh të pastra proteinash dhe produkte qumështi të shëndetshëm është bazë për shëndet afatgjatë.
Zgjidhni pije të shëndetshme
Ndihmoni fëmijët të rifokusohen në atë që pijnë. Zëvendësoni pijet me sheqer, si kola, lëngjet e përpunuara dhe qumështi me shije, me ujë, lëng frutash 100% ose qumësht të thjeshtë. Këto pije me sheqer janë burimi kryesor i sheqernave të shtuara në dietën amerikane dhe mund të çojnë në shtim peshe, diabet tip 2 dhe probleme me dhëmbët.
Në blerjet ushqimore, kontrolloni etiketat për përmbajtjen e sheqerit të shtuar. Shpesh, ajo që duket si një pije “e shëndetshme” mund të përmbajë shumë sheqer.
Udhëzimet ushqimore sugjerojnë që fëmijët nën moshën 2 vjeç të mos konsumojnë fare ushqime ose pije me sheqer të shtuar. Pas kësaj moshe, më pak se 10% e kalorive ditore duhet të vijnë nga sheqeri i shtuar.
- Lëvizni më shumë së bashku si familje
Fëmijët që janë fizikisht aktivë kanë muskuj dhe kocka më të forta, formë më të mirë kardiovaskulare dhe më pak dhjam trupor. Aktiviteti i rregullt ndihmon gjithashtu përqendrimin, kujtesën dhe ndihmon në uljen e rrezikut për depresion. Fëmijët 3–5 vjeç duhet të jenë aktivë gjatë gjithë ditës, ndërsa për ata 6–17 vjeç rekomandohen të paktën 60 minuta aktivitet fizik çdo ditë.
Mbështetni fëmijët për të qenë më aktivë duke e kthyer lëvizjen në një aktivitet familjar. Një shetitje me qenin para ose pas shkollës, një garë me biçikleta, apo edhe ndihma në punët e shtëpisë si larja e makinës apo fshesa, të gjitha vlejnë.
- Vendosni rutina të thjeshta për gjumë më të mirë
Gjumi i mjaftueshëm dhe i rregullt përmirëson sjelljen, përqendrimin dhe ndihmon në parandalimin e mbipeshës, diabetit tip 2 dhe lëndimeve. Gjumi ndikon gjithashtu në humor dhe mirëqenie emocionale. Fëmijët që nuk flenë sa duhet kanë rrezik më të lartë për shtim në peshë.
Fëmijët parashkollorë kanë nevojë për 10–13 orë gjumë në ditë, përfshirë edhe dremitjet. Fëmijët nga 6 deri në 12 vjeç duhet të flenë 9–12 orë pa ndërprerje gjatë natës, ndërsa adoleshentët 13–17 vjeç kanë nevojë për 8–10 orë. Një orar i qëndrueshëm, edhe gjatë fundjavës, ndihmon fëmijët të flenë më mirë.
- Zëvendësoni kohën para ekranit me kohë në familje
Teprimi me ekranet në fëmijëri lidhet me gjumë të dobët, shtim peshe, vështirësi në mësime dhe probleme me shëndetin mendor. Reduktimi i kohës para ekranit krijon më shumë hapësirë për aktivitete në familje dhe ul ndikimin e reklamave apo sinjaleve që nxisin ushqyerjen e pashëndetshme.
Mbyllja e pajisjeve elektronike një orë para gjumit dhe mbajtja e tyre jashtë dhomës së fjetjes ndihmon në përmirësimin e gjumit dhe reduktimin e kohës para ekranit. Përdorni një plan familjar për mediat si mjet ndihmës për menaxhimin e kësaj rutine.
- Zgjidhni kujdes cilësor për fëmijët që mbështet zakone të shëndetshme
Qendrat e kujdesit për fëmijët janë ndër vendet më të rëndësishme jashtë shtëpisë ku mund të ndërtohen baza të forta për një jetë të shëndetshme. Programet cilësore të kujdesit të hershëm mund të ndikojnë pozitivisht në zhvillimin emocional, arritjet shkollore, shëndetin dhe mirëqenien ekonomike më vonë.
Kur zgjidhni një institucion për fëmijën, informohuni për politikat që lidhen me ushqimin dhe aktivitetin fizik. Pyesni nëse mbështeten në gjidhënie, çfarë standardesh ushqimore ndjekin, sa kohë i ofrohet lëvizjes në natyrë dhe sa orë lejohet koha para ekranit.
- Konsultohuni me programe familjare për peshë të shëndetshme
Nëse keni shqetësime për peshën e fëmijës, bisedoni me mjekun ose profesionistin shëndetësor. Ata mund të vlerësojnë rreziqet shëndetësore dhe të sugjerojnë hapa të mëtejshëm. Në rast se fëmija ka mbipeshë ose obezitet, mund të referoheni në një program familjar për menaxhimin e peshës. Këto programe fokusohen te ndryshimet pozitive në stilin e jetesës dhe ndihmojnë të gjithë familjen të ecë drejt një peshe më të shëndetshme. /CDC/
