Dr. Valbona Blaku, Specialiste e Mjekësisë Familjare , OML staf.

Alergjitë janë mbindjeshmëri të sistemit imunitar ndaj substancave që nuk shkaktojnë reaksione te shumica e njerëzve. Substancat që shkaktojnë mbindjeshmëri quhen alergjene. Pothuajse 50% te të gjithë njerezit në të gjithë botën shfaqin një lloj reagimi alergjik ndaj të paktën një lloj ushqimi, insekti, droge, bime ose kafshe.

Derisa dikush mund të zhvillojë një alergji edhe anëtarët tjerë të familjes janë në një rrezik të rritur për të pasur një alergji. Një person që është “i predispozuar”megjithatë, nuk mund të reagojë ndaj të njëjtave substanca si prindërit dhe motrat e tij ose të saj. Kjo gjë varet nga ajo qfarë alergjeni i ekspozohet personit dhe përgjigja e sistemit imunitar të këtij personi.

Hipersensitivitetet grupohen në dy lloje I dhe IV. Këto klasifikime bazohen, në një farë mase, në cilat pjesë të sistemit imunitar janë aktivizuar dhe sa kohë duhet që të ndodhë një reagim. Të dy llojet e hipersensitivitetit që zakonisht shoqërohen me termin “alergji” janë:

1. Hipersensitiviteti i menjëhershëm i tipit I – njerëzit me këto lloje alergjish prodhojnë proteina imune të quajtur antitrupa kur ekspozohen ndaj një alergeni. Klasa e antitrupave të prodhuar quhet imunoglobulinë E (IgE). Kur këto antitrupa lidhen me alergjenët, ato shkaktojnë reaksione lokale dhe ndonjëherë reagime që prekin tërë trupin, zakonisht brenda disa minutash.

2.Hipersensitivitetet e vonuara të tipit IV – këto reaksione shkaktohen nga ndërveprimet e alergeneve me qelizat imune të sensibilizuara specifike, qelizat e bardha të gjakut të quajtura limfocitet T.

1.Tipi I – Hipersensitivitetet e tipit i prekin kryesisht sistemet e frymëmarrjes , gastrointestinale dhe lëkurën. Herën e parë që një person i predispozuar i ekspozohet një alergeni të mundshëm, ai person nuk do të ketë një reagim të madh por do të fillojë prodhimin e antitrupave IgE drejtuar kundër alergjenit specifik (antitrupa IgE specifike për alergjenin). Pasi dikush të sensibilizohet në këtë mënyrë, ekspozimet pasuese mund të rezultojnë në reagime të rënda. Antitrupa IgE e prodhuar si përgjigje ndaj një alergjeni lidhet me qelizat master, qelizat e specializuara në inde dhe bazofilet në rrjedhën e gjakut. Ky veprim mbron sistemin imunitar. Gjatë ekspozimit pasues ndaj alergjenit IgE i kufizuar specifik e njeh alergjenin, lidhet me të dhe shkakton lëshimin e kimikateve, përfshirë histaminën, duke shkaktuar simptoma alergjike që mund të fillojnë në gojë, hundë, apo në lëkurë, kudo që ky alergjen eshte prezent. Reagimet alergjike të tipit I mund të ndryshojnë në ashpërsi duke shkaktuar se pari një skuqje të kuqe ose urtikarie , herën tjetër një reagim akut serioz dhe kërcënues për jetën, të quajtur anafilaksë.

Anafilaksia është një reagim multi-organik që mund të fillojë me agjitacion, një ndjenjë të “mbytjes”, lëkurë e zbehtë për shkak të presionit të ulët të gjakut, dhe humbje e vetëdijes (ligështimit). Anafilaksia mund të jetë fatale pa administrimin e shpejtë të një injeksioni epinephrine (adrenalinë). Alergjitë e tipit I mund të jenë si përgjigje në një larmi substancash, por jo te kufizuara vetëm në këto si ushqimet, bimë si polenet, barërat e këqija, helmet e insekteve, pështyma e kafshëve , maceve, qenëve, marimangat e pluhurit ,sporet e mykut, substancat profesionale si (latex), droga të tilla si penicilina. Mund të ketë edhe reaksione të kryqëzuara, kur dikush është alergjik ndaj bimës së lëpushës, për shembull, gjithashtu mund të reagojë ndaj pjepërit , shalqirit , kanellës dhe bananes. Shkaqet më të zakonshme të reaksioneve të rënda anafilaktike që lidhen me ushqimin janë kikirikët, arrat.

2.Lloji IV/ Hipersensitivitetet e tipit IV zakonisht përfshijnë lëkurën dhe përcaktohen si hipersensitivitete “të vonuara” pasi reagimi zakonisht shfaqet rreth 48-72 orë pas ekspozimit ndaj një alergjeni. Këto reaksione ndodhin kur një alergjen bashkëvepron me limfocitet T të sensibilizuara specifike. Limfocitet lëshojnë substanca inflamatore dhe toksike, të cilat tërheqin qelizat e tjera të bardha të gjakut në vendin e ekspozimit, duke rezultuar në dëmtim të indeve. Njerëzit mund të kenë një reaksion të tipit IV me ekspozimin e parë. Një shembull i zakonshëm i këtij lloji të alergjisë është reagimi ndaj dredhëza helmuese.

Cfarë nuk është një alergji ?

 Ka reagime të tjera që mund të shkaktojnë simptoma të ngjashme me alergjinë , por që nuk shkaktohen nga një aktivizim i sistemit imunitar. Ato variojnë nga reaksione toksike që prekin këdo që ka ekspozim të mjaftueshëm, siç është helmimi nga ushqimi i shkaktuar nga toksinat bakteriale, deri tek kushtet gjenetike, siç janë intolerancat e shkaktuara nga mungesa e një enzimë (për shembull, pamundësia për të tretur sheqerin, duke rezultuar me intoleranc ne laktozë dhe ndjeshmëria ndaj gjërave qe permbajne gluten si në sëmundjen Celiace. Simptomat mund të shkaktohen nga medikamente të tilla si aspirina dhe ampicilina, ngjyra ushqimore si glutamat monosodium qe eshte një shtues aromë ushqimi, dhe nga disa shkaktues psikologjikë. Këto sëmundje dhe kushte mund të kenë nevojë të hetohen nga një mjek shëndetësor, ato nuk janë alergji dhe nuk do të identifikohen gjatë testimit të alergjisë.

Testimi laboratorik për reaksionet alergjike mund të përfshijë:

Testimi i gjakut specifik për alergjin IgE: ky është testi që përdoret për të ndihmuar në diagnostikimin e alergjive. Testi mat sasinë e antitrupave IgE specifike për alergjen në gjak në mënyrë që të zbulojë një alergji ndaj një substance të veçantë. Ai përfshin marrjen e një mostre gjaku dhe kontrollin për secilin alergjen të dyshuar. Alergjenet mund të zgjidhen një nga një ose duke zgjedhur panele siç janë panelet ushqimore, të cilat përmbajnë alergjenët më të zakonshëm të ushqimit për të rritur ose fëmijë, dhe panelet e barërave, pastaj alergjenët më të zakonshëm të ajrit në vendin ku jeton personi. Zgjedhjet individuale janë shumë specifike; për shembull: bleta e egër kundrejt bletës së mjaltit, e bardha e vezëve kundrejt të verdhës së vezës, merimangat , dermatofaget etj. Mjeku do të zgjedhë alergjenët më të përshtatshëm. Zakonisht dikush do të jetë vërtet alergjik ndaj disa substancave (4 ose më pak). Nëse një test specifik IgE është negativ, atëherë shanset janë që personi i testuar të mos jetë alergjik ndaj asaj substance, por një test pozitiv duhet të vlerësohet në kontekstin e historisë klinike të personit. Dikush mund të ketë një nivel të ulët të IgE dhe akoma ka një reagim të ashpër ndaj ekspozimit aktual ndaj alergjenit ose një niveli të ngritur dhe kurrë mos të përjetojë një reagim. Fëmijët të cilët tejkalojnë një alergji ushqimore mund të vazhdojnë të kenë rezultate pozitive të testit IgE për shumë vite.Shënim: Metoda tradicionale për testimin e gjakut ishte RAST (testi radioallergosorbent), por ai është zëvendësuar kryesisht me metodat më të reja të imunitetit të IgE-specifik.

Testimi i IgE total ndonjëherë bëhet për të kërkuar një proces alergjik në vazhdim. Eshtë një test gjaku që zbulon sasinë totale të proteinës IgE (përfshirë antitrupa alergjie), por nuk identifikon alergene specifike. Përveç alergjive ka edhe kondita tjera qe mund të bëjnë që niveli i IgE të rritet.
Numërimi i plotë i gjakut (CBC) dhe ËBC diferencial — këto teste përfshijnë edhe matjen e eozinofileve, një lloj qelizash të bardha të gjakut. Niveli i eozinofileve mund të rritet në një person me alergji.
Testet e gjakut të histaminës dhe triptazës mund të përdoren për të ndihmuar në diagnostikimin e anafilaksës ose aktivizimit të qelizave mast
Sfidat me ushqime orale konsiderohen “standardi i artë” për diagnostikimin e alergjive ushqimore. Ato kërkojnë mbikëqyrje të ngushtë mjekësore, sepse reagimet mund të jenë të rënda, duke përfshirë anafilaksinë kërcënuese për jetën. Sfidat ushqimore përfshijnë dhënien te një person sasi të vogla të alergeneve potenciale ushqimore të pa shënjuara në kapsulë ose formë intravenoze dhe të shikoni për reaksione alergjike. Negativët konfirmohen me dhenjen e sasive me të mëdha të ushqimit .

Eliminimi i ushqimit është një mënyrë tjetër për të provuar për alergjitë ushqimore: eliminimi i të gjitha ushqimeve të dyshuara nga dieta, pastaj rivendosja e tyre një në një kohë për të zbuluar se cilat janë duke shkaktuar problemin. Shmangia dhe Eliminimi-Pasi të jetë zhvilluar një alergji, mënyra më e mirë për të parandaluar një reagim është parandalimi i ekspozimit kudo që të jetë e mundur
Desensitizimi (imunoterapia, terapi specifike imune, ndonjëherë rekomandohet nëse nuk mund të shmanget alergjeni. Ai përfshin injeksione të rregullta të alergjenit, të dhëna në doza në rritje që mund të “stimulojnë” trupin ndaj alergjenit. Keto ulin sasinë e antitrupave IgE në gjak dhe bëjnë që trupi të bëjë një antitrup mbrojtës, një tjetër nga imunoglobulinat, IgG por kjo praktikohet vetëm nga specialistët e Alergologjisë.

Në mënyrën më të përsosur dhe me metodat më të avancuara aktualisht në vendin tonë këto testime i realizojmë ne në Olive Medical & Laboratory.