Dr. Lendita Kamberi,
Specialiste e radiologjisë

Mjekësia bashkëkohore sot është e paimagjinueshme pa ekzaminime radiologjike që na japin një mënyrë të shpejtë dhe joinvazive për të parë brenda trupit të njeriut.

Mjekësia e sotme, pikërisht për arsyen e përmendur, i kushton shumë vëmendje përdorimit racional të metodave diagnostikuese jonizuese, ndërsa theks i veçantë i kushtohet mbrojtjes së grave shtatzëna, d.m.th. fetusit të shtatzënisë.

Për të minimizuar gjerësinë e diagnozës diferenciale në çdo ekzaminim radiologjik, janë të nevojshme përvoja dhe njohja e mirë e mundësive dhe e kufizimeve të të gjitha metodave radiologjike, si dhe bashkëpunimi i radiologëve dhe gjinekologëve, ose specialistëve të profesioneve të tjera shëndetësore që i udhëzojnë pacientet për ekzaminime radiologjike.

Duke pasur parasysh dëmin e rrezatimit jonizues për fetusin, ekzaminimet radiologjike që përdorin rrezatim jonizues në shtatzëni kanë tendencë të shmangen.

Shumica e gjendjeve të ndryshme të një gruaje shtatzënë të sëmurë mund të zgjidhen me ekzaminim diagnostik me rreze X, ndërsa për disa përpunime të mëtejshme, përdoren metoda morfologjike të imazhit, tomografi kompjuterike (CT) dhe rezonancë magnetike (MR). Metodat diagnostike radiologjike përfshijnë më gjerësisht imazhin konvencional dhe angiografinë substraktive dixhitale (DSA), por ato përdoren dukshëm më rrallë në praktikën klinike të përditshme në indikacionet gjinekologjike dhe obstetrike. Nën kontrollin e DSA-së, procedurat radiologjike ndërhyrëse po kryhen gjithnjë e më shumë, të tilla si embolizimi i fibroideve të mitrës, përkatësisht embolizimi i enëve të gjakut të legenit në rast të gjakrrjedhjes së madhe, më shpesh posttraumatike të legenit.

Ekzaminimi me ekografi

Ekzaminimi me ekografi është i rëndësishëm nga pikëpamja mjekësore në mënyrë që mjeku të zbulojë anomalitë e mundshme të fetusit, por nga ana tjetër është gjithashtu një lehtësi e madhe për gratë shtatzëna.

Ultrazëri përdoret në shtatzëni për konfirmimin përfundimtar të shtatzënisë, zbulimin e gjinisë dhe numrin e fetuseve, monitorimin e zhvillimit të fëmijës dhe komplikimet e mundshme. Kjo metodë e imazhit i përket kategorisë së procedurave më të sigurta në mjekësi dhe konsiderohet se zhvillimi i ekografisë ka arritur kulmin sot.

Tradicionalisht, ekografia përdoret për të krijuar një imazh 2D bardhë e zi të fetusit, dhe me këtë metodë është e mundur të shihen organet e brendshme të fetusit. Ekografia 3D tregon pamjen e jashtme të fetusit dhe bën të mundur zbulimin më të saktë të anomalive anatomike siç janë çarja e buzës dhe qiellzës. Ekografia 4D krijon një imazh në lëvizje e cila është e dobishme për zbulimin e zhvillimit neurologjik të fetusit bazuar në analizën e lëvizjeve të tij.

Opsionet e reja teknologjike kanë siguruar seksione automatike që lejojnë një imazh më të shtresuar, i cili përmirëson saktësinë diagnostike. Kjo ekografi e automatizuar, imazhet e së cilës janë veçanërisht të rëndësishme në neurosonografinë dhe ekokardiografinë e fetusit, por edhe në ekzaminimin e vezoreve, madje edhe folikulometrinë e zakonshme, quhet ekografi pesëdimensionale/ultrazëri-5D.

Ekografia Doppler është një lloj ultrazëri që vlerëson rrjedhën nëpërmjet arteries kërthizore dhe / ose të mesme cerebrale të fetusit ose arteries në mitër së nënës. Ekografia Doppler përdoret kur dyshohet se është zvogëluar rrjedhja e gjakut në fetus për shkak të sëmundjeve të nënës, p.sh. diabetit dhe hipertensionit ose gjendjeve të tjera.

Ekografia Doppler me ngjyra: Kjo është metoda kryesore që mund të tregojë me shumë saktësi strukturat e brendshme gjinekologjike, veçanërisht mitrën, tubat fallopiane dhe vezoret. Ajo kryhet kryesisht me rrugë endovagjinale, pra duke futur një sondë me ultrazë në vagjinë (ose, shumë më rrallë, në zorrën e trashë – rruga endorektale). Kështu, arrihet një marrëdhënie e ngushtë e sondës me ultrazë me strukturat e brendshme gjinekologjike, gjë që rezulton në një paraqitje morfologjike shumë të mirë. Nga përfitimet e shumta, duhet veçuar mundësia e zbulimit të hershëm ose dyshimit për kancer të vezoreve ose mitrës, ose zhvillime të tjera.

Tomografia e kompjuterizuar dhe rezonanca magnetike

Pajisjet bashkëkohore të CT-së përdorin imazhe spirale, të cilat lejojnë imazhin e vëllimeve të mëdha të trupit në një periudhë shumë të shkurtër kohore. Përveç efekteve anësore të përmendura të agjentëve të kontrastit të jodit, disavantazhi më i rëndësishëm i ekzaminimeve CT, të cilat kryhen në shumicën e pajisjeve të sotme, është aplikimi i dozave të mëdha të rrezatimit jonizues, kjo është arsyeja pse ekzaminimet e CT-së kanë relativisht të kundërindikacione në gratë shtatzëna, por duhet të shmanget si te fëmijët ashtu edhe te të rinjtë kurdo që të jetë e mundur.

Pajisjet e fundit CT kanë aftësinë për imazhe me doza dukshëm më të ulëta rrezatimi. Për shkak se, ndryshe nga CT-ja nuk e ekspozon nënën dhe fëmijën ndaj rrezatimit jonizues, rezonanca magnetike e gruas shtatzënë është metoda kryesore e ekzaminimit radiologjik që përdoret për të diagnostikuar dhe trajtuar shumë sëmundje të nënës, të tilla si truri, shpina, barku (p.sh. apendiciti i dyshuar) dhe të ngjashme.

Rezonanca magnetike mund të japë informacion më të saktë në lidhje me strukturën histologjike (indore) të një formacioni, dhe për këtë arsye konsiderohet një metodë e jashtëzakonshme në shkallëzimin e një tumori në legen. Nëse ekziston dyshimi se tumori është përhapur në bark, pra që ka metastaza në formën e rritjes së tumorit në zorrë ose të ngjashme, me ekografi të barkut tomografia kompjuterike sigurisht që do të jetë metoda e zgjedhur.

Këto metoda janë veçanërisht të sakta kur aplikohen me përdorimin e një agjenti kontrasti, i cili mund të përdoret për të zbuluar tumore shumë të vegjël, madje edhe disa milimetra në diametër, ku ultrazëri shpesh është mjaft i ndjeshëm.

Kohëve të fundit në gjinekologjinë onkologjike me sukses përdoret imazhi hapësinor me bashkimin e tomografisë pozitronike dhe CT-së (PET-CT). Me ndihmën e saj mund të përdoret për të diagnostikuar tumoret dhe metastazat me ndjeshmëri jashtëzakonisht të lartë.

Metodat e radiologjisë ndërhyrëse

Ato ndonjëherë përdoren në gjinekologji, për shembull në trajtimin e miomave të mëdha të mitrës.

Nën kontrollin e rrezeve të rëntgenit, me kateter hyhet në arterie e cila furnizon atë pjesë të mitrës dhe me grimca të veçanta arteria mbyllet, me të cilën arrihet shuarja dhe zvogëlimi i tumorit.

Gjakrrjedhja më e madhe e mitrës mund të trajtohet në mënyrë të ngjashme.