Kisha nevojë ta shkruaja këtë, që ai të mos mendojë se e kalova kaq lehtë mungesën e tij. Ajo mungesë do të jetë këtu për të qëndruar. Do të më mungojë për të mirë dhe për të keq. Do të më mungojë edhe për të më shkuar në nerva. 

Berat Buzhala

E shtunë, 11 korrik.  

Ora ishte diku në mes 10 dhe 11 e mëngjesit. Ishte dita e tetë prej kur baba ishte shtruar në Klinikën Infketive, i prekur nga sëmundja COVID-19. Sikur çdo ditë tjetër, edhe atë ditë, unë po i dërgoja ushqim në dhomën e tij, në Repartin D. Këtë herë e kisha marrë një supë të ngrohtë të pulës, të mbyllur në një kavanoz të qelqit, që në kushte normale është i dedikuar për ajvar ose për turshi. Të mbështjella në një copë pëlhure po i mbaja edhe disa rriska të ngrohta të bukës. Meqë shtëpia dhe QKUK-ja janë në afërsi, ato qëndronin të ngrohta deri në destinacion.

“A jeni çu o burra”, bërtita prej derës së dhomës. Baba e ndante dhomën me Shpendin, një i prekur tjetër nga COVID-19-shi, që rastësisht kishte ndodhur që me të të kishim edhe një lidhje familjare.

Duke pas jetuar me babën për katër dekada, si shumëkush tjetër, gjendjen e tij shëndetësore e kam nuhatur ende pa folur me të. Në qehre. Kishte diçka në sytë e tij që më informonte se si e kishte gjendjen. E kishte të pamundur ta fshihte prej meje. Për herë të parë në tetë ditët e fundit, atë mëngjes e pashë që diçka nuk ishte në rregull.

-Hej, qysh je?

-“Mirë valla.

Kjo “mirë” nuk ishte mirë. “Mirë valla” ishte reagim i i tij i parë, pa marrë parasysh sa keq ishte. E dija prej më herët se ai kurrë në jetën e vet nuk më ka thënë që nuk është mirë, as kur ka qenë shumë keq, as kur ka pasur sulm në zemër, as kur i ka vënë stentat, as kur është operuar në zemër. Atë mëngjes nuk ishte mirë.

“Shpend, a ka hangër sot diçka”, e pyeta Shpendin, të cilin e pyesja edhe ditëve të tjera për çdo gjë tjetër. E pyesja se a po e mban baba maskën e oksigjenit natën, se a po i dëgjon mjekët, se a mos po del në ballkon e po rri më tepër sesa duhet i palidhur me maskën e oksigjenit.

“Jo, sot nuk kam hangër”. 

E mora supën dhe e zbraza në një pjatë, pastaj e mora bukën që e mbaja të mbështjellë në pëlhurë dhe e hodha aty. “A po e han pak”, i thashë. 

Më kaploi një frikë, sepse e pashë që reflekset nuk i kishte si ato të djeshmet. Nuk po arrinte ta kapte lugën qysh duhet dhe mua po më shikonte pak më ndryshe. Ishte edhe pak si i përhumbur, por edhe i mallëngjyer. Fillova të shqetësohem edhe më shumë. 

“T’at, a je mirë, se nuk po më dokesh?”. Ky është momenti që fillova të qaj atëherë dhe do të qaj sa herë që e tregoj këtë episod. Sa më shumë që këmbëngulja unë që të merrja një përgjigje prej tij, aq më i hutuar bëhej ai. Brenda disa minutash, u shndërrua në një person që ishte ndryshe prej babës tim. U duk sikur më kishte pritur mua që të shkoja në dhomën e tij, që ai të fillonte të ma jepte lamtumirën e tij të fundit. Si ishte e mundur që, kur shkova unë, ai ishte deri diku stabil? Si është e mundur që gjendja e tij shëndetësore degradoi pasi që unë mbërrita, pasi që unë fillova t’i jap ushqim me dorën time?

Me shpresën që do të shtrëngohej sado pak, fillova ta koj, duke ia mbushur lugën me supë dhe me ndonjë kafshore bukë mbi të. Ai po e hapte gojën mekanikisht, duke mos rezistuar, por as duke mos e pasur shumë të qartë se çfarë po bënte. Derisa unë po i jepja bukë me lugë, ai po e lëvizte edhe dorën e tij drejt gojës, anipse nuk mbante asgjë në atë dorë.  

Po qaja pa zë. Për mua, baba ende nuk ishte i vjetër. Para disa ditësh kemi qeshur dhe jemi argëtuar së bashku. Kemi bërë plane afatmesme. E kishim filluar rindërtimin e shtëpisë, e kishim shikuar Ligën e Kampionëve, po i prisnim zgjedhjet në Amerikë. Tash, kjo ishte një situatë e re për mua. Isha i lumtur që ndodhesha me të në këtë orë të tij të fundit me vetëdije, por i lënduar si një fëmijë 7-vjeçar që po e shihte fundin e babës. Nuk kisha dyshim që gjërat po ndryshonin për të keq. Një shkëndijë të vogël se gjërat po keqësoheshin e kisha vërejtur edhe një natë më parë. Derisa unë po qëndroja në këmbë, baba filloi të më tregonte diçka, por nuk po arrinte ta bënte lidhjen e duhur. M’u duk e pazakonshme për të. E unë, si për inat, prej frikës mos rastësisht virusi po i shkaktonte probleme edhe në tru, insistova edhe më tepër për të mësuar se çfarë dëshironte të më tregonte.

Përfundimisht nuk arriti të më thoshte çfarë e kishte ndërmend. Për mua si laik në mjekësi, kjo nuk ishte shenjë e mirë. Çdo ditë e më tepër, mediet prestigjioze botërore po shkruanin që njëri prej problemeve kryesore të këtij virusi është edhe mpiksja e gjakut dhe ndërlikimet në tru.

Me këtë frikë ngjitesha çdo ditë shkallëve të jashtme të Infektivës. Duke ecur nëpër korridorin e gjatë të kësaj klinike, që ndodhej në pjesën e saj të jashtme, derisa i afrohesha derës ku ndodhej baba, në hapat e fundit ngadalësohesha nga pak që ta dëgjoja zhurmën e aparatit, ku tregoheshin të dhënat e oksigjenit dhe të rrahurat e zemrës. Shpresoja që kur të futem në dhomë, në atë ekran, parametrat ta tregonin një normalitet të plotë dhe që mjekët të thoshin: “Sot ose nesër e merr babën në shtëpi”. Gjithë këtë histori e kam përjetuar si një betejë personale. Ishim bashkë në luftë. Unë po e kaloja virusin, vëllai po e kalonte, motrat po e kalonin. Nuk doja, nuk isha i përgatitur për viktima. Tek e fundit, më 23 qershor ai ishte shumë mirë. E kemi një fotografi të tij të fundit, kur djali i axhës na pyeti se si është “Lala”. Për ta ilustruar me fotografi gjendjen e mirë të tij, i thamë që ta përshëndeste me dorë. Ashtu edhe bëri. Ajo është përshëndetja e fundit grafike e tij. 

“T’at, çka ki”, fillova ta ngris zërin, sikurse, ndoshta, do të bënte një fëmijë kur i sheh babën ose nanën të sëmurë.

Duke u lëkundur, më shikoi në sy, i preku lotët e mi, u përlot edhe vet dhe arriti të ma thoshte atë që ma kishte thënë vazhdimisht: “Mirë jam, t’at”. Këtë fjalë e tha në momentin kur kurrë nuk ka qenë më keq se aq.

Në atë moment, për të më ngushëlluar, për të më dhënë zemër, ma kapi kokën dhe ma ofroi të kraharori i vet për të më ngushëlluar, për të ma hequr frikën. Maja e kokës sime po e prekte cepin e mjekrës së tij. Isha strehuar dhe strukur nën trupin e tij. 

Nuk ishte hera e vetme që po strehohesha brenda tij. Kemi jetuar së bashku në momente shumë të vështira. Gjatë çdo krize, strehoheshim pas atij trupi ose nën atë trup. Strehoheshim figurativisht, sepse si familje, ne, pjesa e burrave, nuk kemi qenë shumë të dhënë pas përkëdheljeve dhe miklimeve.  

Herën e fundit, para kësaj në spital, kur baba më ka dhuruar një përqafim, ndoshta ka qenë në ditët e para të pasçlirimit të vendit. U patëm ndarë në mal dhe për javë të tëra nuk dinim për njëri-tjetrin në ishim gjallë a të vdekur. Kur forcat serbe u larguan nga Kosova, prej drejtimeve të ndryshme u kthyem në shtëpinë tonë. Ka qenë gëzim i madh. U patëm përqafuar, u patëm puthur dhe patëm qarë.  

Atë ditë të 11 korrikut, po e ndieja dorën e njëjtë mbi kokën time. Atë dorën që më përkëdhelte për ndonjë ditëlindje a për ndonjë notë të mirë në shkollë, vetëm se këtë të shtunë, ajo ishte më e ngadaltë, më pak e fuqishme. 

Thjesht, e kishte lëshuar mbi kokën time dhe kishte arritur të më tërhiqte afër vetes, kurse unë e kisha lëshuar trupin me shumë dëshirë. 

Ai e ndjeu që unë fillova të frikësohem për fatin e tij dhe instinktivisht edhe për fatin tim. Edhe ai e edhe unë filluam ta ndienim mungesën e njëri-tjetrit, anipse kurrë më afër nuk kishim qenë në këto dekadat e fundit. 

Dukej nga larg që po përqafoheshim për herë të fundit, baba me djalin. Po përqafoheshim dhe po përshëndeteshim – për herë të fundit.

-Mirë jam, mos u tut.

-Po më rren, nuk je mirë.

Atij i shkoi buza në gaz. Për herë të parë po e dëgjonte prej gojës sime një fjalë të tillë. “Po rren” nuk i kam thënë. Ka vite që nuk pajtoheshim për asgjë. As për politikë, as për sport, as për religjion, as për jetën në përgjithësi, por kur polemizonim, ishim shokë, ndërsa raporti prind – fëmijë ishte një departament i veçantë. Vija e kuqe nuk kalohej. Mund t’i thoshe “e ke keq”, që nuk ishte ashtu, por jo “po gënjen”, ose, larg qoftë, ndonjë ofendim tjetër. E kuptoi që e kisha një zor të madh. Ndoshta, prej reagimit tim u bind që i kishte ardhur fundi. 

Pak a shumë, në ato momente erdhi edhe dikush prej mjekëve dhe infermierëve, që në mënyrë teknike i shikuan parametrat e gjendjes së tij në monitorin që e kishte te kryet e shtratit. Oksigjeni ishte mirë, të rrahurat e zemrës ishin mirë e ndoshta edhe në shikim të parë, nëse ai nuk ishte baba yt, dukej mirë. Megjithatë, nuk ka asnjë monitor që e njeh babën më mirë sesa djali ose vajza. Monitori nuk e transmeton emocionin. Në monitor nuk tregohet që baba nuk po mund t’ia qëllojë një fjale të caktuar, ndonëse po bën përpjekje. Ai nuk tregon që baba nuk po mund ta çojë lugën te goja. Ato i vëren vetëm dikush që e njeh dikë shumë mirë dhe shumë gjatë. 

Me kalimin e minutave, gjendja e babës erdhi duke u përkeqësuar, kurse monitori vazhdonte të na gënjente. Saturimi i oksigjenit ishte 95 dhe 96, kurse të rrahurat e zemrës nën 100. Teknikisht, ai ende ishte shumë mirë, por praktikisht keq, si kurrë më parë.

Për shkak që ishte e shtunë, për shkak që kishte shumë pacientë të tjerë në QKUK, askush e as baba nuk e kishte vëmendjen e duhur të stafit mjekësor. Aty mbretëronin një kaos dhe një kakofoni, të përshtatshme për mendësinë tonë. Çdo pacient e kishte të koka e vet një familjar, kurse mjekët ishin aty për kontroll rutinor.

Prej familjes sonë, u morëm vesh që unë të isha ai që do të shkonte për vizita te baba. Më përjashtim të episodit të së premtes, pra, kur baba nuk arriti që ta gjente një fjalë, ditëve të tjera gjendja e tij ka qenë shembullore. 

Secili mjek që ka ardhur aty më ka thënë se po shqetësohem më shumë sesa duhet, sepse ai është shumë mirë. Tensionin e kishte mirë, EKG-në mirë, sheqeri ishte pak i ngritur, por nuk dukej që do të prishte punë. E unë, që nga dita kur e kam dërguar babën në QKUK, thellë brenda vetes e kam pasur një ndjenjë që nuk do t’ia dalë. Nuk e di pse. Edhe kur po hante sa një argat i kosës, edhe kur po fliste hareshëm, edhe kur mjekët po më thoshin që nëse vazhdon kështu, brenda disa ditëve do të vijë në shtëpi, unë isha i bindur që nuk do vijë. Këtë ia thosha vëllait gjatë gjithë kohës. Më dukej sikur virusi thjesht po luante me ne, derisa në një moment do ta jepte goditjen fatale. 

“A e din sa ka hangër bre pramë? Krejt qata që ja ke pru ti, plus çka ka pru spitali”, më tha Shpendi të enjten në mbrëmje. Unë ia pata dërguar një tavë me muskuj të zier dhe patate, gjithashtu, të ziera. Ai që po më shqetësonte ishte sheqeri. Në ditët e para ishte pak a shumë stabil, rreth 10, kurse në dy – tri ditët e fundit, në momente të caktuara, shkonte shumë lart, afër 30. Të shtunën, në orët kritike, i kishte shkuar 27. Kjo e shqetësonte së tepërmi. E bënte agresiv edhe me stafin mjekësor. Ai ishte i bindur (ndoshta edhe kishte të drejtë) që sheqerin po ia çrregullonin me infuzion dhe me çdo gjë që po fusnin brenda tij. 

Kjo sëmundje e re nuk ta jepte mundësinë e një protokolli të saktë. Ilaçet që përdoren janë një koktej, ndoshta i Molotovit. Shumë prej ilaçeve që përdoren kundër këtij virusi reagojnë mjaft keq ndaj atyre personave që kanë probleme me sheqer në gjak, si, bie fjala, deksametazoni. 

Gjatë gjithë kësaj kohe më ka brejtur pyetja e edhe ndërgjegjja se çka nëse baba e ka pasur mirë. Çka nëse do të trajtohej pak më ndryshe?. Sidoqoftë, vlera e këtyre pyetjeve tash është baras me zero. 

Te kthehemi te vlerat e sheqerit. Të frikësuar që i shkoi shumë lart, infermieret, pasi që e konsultuan një endokrinolog, vendosën që t’i japin një terapi për një ulje të shpejtë të tij. Pas disa minutash, i ra nën 3. Prapë panik, prapë një ilaç tjetër që t’i ngrihej urgjentisht. Prapë keq, tash i shkoi te 20-ëshi. Secili prej nesh që ishte në atë dhomë e kishte humbur ekuilibrin, që të mos them, nuk po e dinim se çfarë po bënim. Prania ime aty nuk ishte kurrfarë lehtësimi. Një pjesë e mjekëve dhe infermierëve po ndiehej nën presion. Nëpër këtë pështjellim të madh, kur tashmë baba po i mbante sytë të mbyllur dhe dukej që kishte dhimbje, unë isha i pari në dhomë që e vërejta që ai nuk po mund ta lëvizte pjesën e djathtë të trupit, duke përfshirë këmbën dhe dorën. Në të njëjtën kohë, po konsultohesha me telefon me mjekë të tjerë që nuk ishin në klinikë. 

“Urgjentisht duhet t’i bëhet një CT e kokës”, më thanë. Gjatë kësaj kohe, një pjesë të stafit mjekësor, që ishte e pranishme aty, edhe më tutje nuk kisha arritur ta bindja se baba nuk po e lëvizte pjesën e djathtë të trupit. Për t’i bindur që e kishin gabim, shkova dhe e pickova me sa fuqi që kisha këmbën e babës. Ai ndoshta nuk po ndiente dhimbje prej këtij pickimi, por unë e ndieva në zëmër. 
“A po e sheh që nuk po lëvizë? A po e sheh që kambën e majtë e dorën e majtë po i lëvizë tanë kohën”, fillova të bëhesha histerik.

“Ku është aparati i CT’së?”

Ai ndodhej te Emergjenca, i fshehur në bodrum, sikur të ishte një shërbim ilegal. Ndoshta në të gjithë Prishtinën nuk do të gjendej një vend më i papërshtatshëm sesa ai bodrum, gjendja e të cilit ishte shumë më pak e pastër dhe e mirëmbajtur sesa e secilës shitore të fshatit. 

Meqë klinikat e QKUK’së nuk komunikojnë me njëra-tjetrën përmes korridoreve, nuk e di nëse kanë komunikuar ndonjëherë, tash duhej që babën ta hiqnim nga shtrati, ta vendosnim në një barelë, kurse nga barela ta dërgonim deri te një veturë e ambulancës, që po na priste në oborr të Klinikës Infektive. Të gjitha këto që i përmenda, barela dhe vetura, ishin më të vjetra se unë. 

Kurrë nuk do ta kisha besuar që do të kisha gjetur forcë që personalisht t’i kryeja shumicën e këtyre punëve, që ashtu të palëvizshëm, pa vetëdije, e sipas të gjitha gjasave edhe me dhimbje të mëdha, ta merrja babën pothuajse në krah nga Infektiva deri në bodrumin e Emergjencës. 

Në momente të tilla e ke vetëm një dëshirë – të vijë dikush dhe të të thotë “largohu ti, se këto punë i kryejmë ne, mjekët, sepse nuk ka kuptim që djali ta shohë babën në këtë gjendje”. Ta shohë babën duke iu shkundur koka nëpër barelë, derisa ajo po lëvizte nëpër kockat e panivelizuara të oborrit të QKUK’së apo derisa ashensorët e stërvjetër të QKUK’së ndaleshin dhe niseshin me egërsi të paparë apo derisa i kalonim pragjet e dyerve që e bënin barelën të kërcente disa centimetra nga vendi. Gjatë gjithë kësaj kohe, unë, tash i shoqëruar edhe nga motra dhe vëllai, duhej ta mbaja kokën e babës që të lëkundej sa më pak, bocën e oksigjenit që të mos binte, maskën e oksigjenit që të mos i hiqej nga goja dhe të provonim t’i flisnim me shpresën që do të kthente ndonjë përgjigje. Në ndërkohë, maska e oksigjenit ia kishte çarë pak buzën dhe prej saj po rridhte gjak. Këtë e kuptuam kur ai po bënte çmos që ta largonte maskën prej gojës. 

“Veç edhe pak, T’at. Mos e lujë dorën. Mos e hjek maskën. Qe se mbërrinëm”. 

Kur mbërritëm te dhoma ku bëhej CT’ja, dera ishte e mbyllur. Ai zyrtari, që paguhet për të punuar në atë ordinancën ku kryhen punët e rëndësishme, nuk ndodhej aty. Nuk ndodhej në momentin më të rëndësishëm për ne, por për të, ky mund të ishte thjesht një episod jetësor. U vura në lëvizje duke e kërkuar si i përhënur. Baba nuk po bëhej rehat. Nuk e di a po na dëgjonte apo jo. Nuk jemi të sigurt as nëse kishte dhimbje. Ai thjesht nuk po përgjigjej. 

Pas nja 10-15 minutave, e gjetëm atë radiologun, të cilin nuk pata zemër ta pyes se përse nuk ishte aty ku duhej të ishte. E kisha parasysh faktin që nëse për mua dhe familjen time kjo ishte një dramë, për të tjerët kjo ishte vetëm edhe një ditë e punës në zyrë.

 Ishte shumë e vështirë ta mbaja babën të palëvizshëm në momentin që po kryhej rrezatimi në kokën e tij, me shpresën që do ta kuptonim se çfarë po ndodhte. Prapë, sikurse pothuajse çdo ditë tjetër, në QKUK nuk kishte staf të autorizuar që do ta realizonte këtë punë. E vesha një lloj pelerine kundër rrezatimit dhe u futa bashkë me babën në dhomën ku kryhej fotografimi. Fatkeqësisht, as nuk po qaja më. Pas disa orësh vrapimi poshtë e përpjetë nëpër klinikë, fillova të sillesha mekanikisht, gati pa ndjenja. E dija që ai poshtë në barele është baba im, por që për momentin nuk i kisha kushtet e duhura që të mallëngjehesha. Prej nesh si familje kërkohej që t’i bënim punët e endokrinologut, radiologut, neurologut dhe pulmologut. Për këtë nuk e fajësojmë askënd. Gjendja në QKUK ishte si në kohë të luftës. Qindra persona po kërkonin kujdes në të njëjtën kohë. Shumica prej tyre më të ri në moshë se baba jonë, edhe pse për mua baba ishte më i riu aty. Secili po luftonte për të vetin. Për ne, baba ishte shumë i ri, shumë i dashur dhe shumë i nevojshëm. Ai djali ose vajza tjetër le të vrapojnë pas babës, nanës ose vëllait të tyre. 

Gjatë asaj dite, vazhdimisht shpresoja që kjo ishte vetëm një ëndërr e rëndë, një ankth, prej të cilit do të çohesha shumë shpejt. Megjithatë, po ndodhte e kundërta, ai ankth vetëm po thellohej. Komunikimi me babën për cdo minutë po bëhej më i pamundshëm. Ai tash ishte nisur për në rrugën e tij. Kur u kthyem në Infektivë, pasi ia bëmë CT’në, unë fillova të dorëzohem. Afër vetes tash i kisha edhe dy motrat dhe vëllanë, të cilët më zëvendësuan në dhomën ku ishte i shtrirë baba, ku kishte qëndruar që tetë ditë, porse tash pa vetëdije. E humba këtë betejë. E kishim nisur së bashku rrugën, saktësisht të shtunën e kaluar, kurse tash, këtë të shtunë, ai nuk po fliste më. Isha i revoltuar. Nuk doja të ndodhesha në një dhomë me të, nëse ai tash po më shpërfillte.

Jeta ime ka qenë shumë e lidhur me babën. Mendimi për vdekjen e tij vazhdimisht me ka trembur. Më ka dhënë pasiguri. Për një mundësi të tillë kam filluar të mendoj që kur kam filluar të mendoj. Ndoshta që nga mosha 5 apo 6-vjeçare, atëherë kur e kam pasur një ide se çfarë është vdekja. Sa herë që baba ka pasur kokëdhembje (zakonisht, një gjë e tillë ndodhte kur e tepronte me alkool), unë filloja të frikësohesha për vdekjen e tij. Skenari i vdekjes, bie fjala, i nanës, kishte dimension tjetër, ishte pikëllim i pastër, kurse për babën ishte një përzierje e frikës dhe pikëllimit, frikë që do të mbetesh në mëshirën e fatit, që do të mbetesh pa një opinion të dytë, përveç opinionit personal. Babës nuk i kanë munguar asnjëherë opinionet e që shumë prej tyre sigurisht që nuk kanë pasur ndonjë vlerë, mirëpo ato ishin aty. 

Lidhja jonë ka qenë e veçantë. Kur po them “lidhja jonë”, nuk po mendoj vetëm e imja dhe e tij, por e jona si familje, e dy motrave, ne dy vëllezërve dhe e nanës sonë. Tash kjo lidhje po shpërbëhej. Ai që na kishte mbajtur bashkë në kohët më të rënda po largohej prej nesh. Po largohej ai që e kishte themeluar këtë lidhje. Po e këpuste hallkën kryesore, po e mbyllte një cikël dhe kjo gjë po më dobësonte. Ishte shumë e bukur që të përfundonte kaq shpejt dhe në këtë mënyrë. 

Atë të shtunë në mbrëmje, unë më nuk e vizitova atë në dhomën e tij. Nuk doja dhe nuk munda ta shoh të dorëzuar në atë far feje. Kam qëndruar në oborrin e QKUK’së duke i pyetur tash motrat se si ishte, çfarë po bënte, si i kishte oksigjenin, tensionin dhe temperaturën. Unë e pashë për herë të fundit kur e kemi kthyer nga CT’ja. Aty e kam prekur për herë të fundit. Edhe pse në gjendje të rëndë, duke i mbajtur sytë të mbyllur, duke lëvizur sa me dorën e sa me këmbën e majtë, ai kishte pushuar kur i bërtita. Edhe në atë gjendje, në finalen e tij, ai po me respektonte. Vetëm mua. Kushedi se si do të jetë ndier në ato çaste, nëpër çfarë dhimbjesh ka qenë duke kaluar, kur, megjithatë, ishte bindur ndaj urdhrit tim që të qetësohej, sepse po ia merrnin gjakun. Po shpresoj që ka thënë me vete që “Tatamanit (kështu më ka thirrur më përkëdhelje kur kam qenë fëmijë) nuk ia prishi”, po shpresoj që ka thënë se “ky është djali jem, që u rrit para kohës, atëherë kur më së shumti më duhej, që rezistuam së bashku në vitet e 90’a, që mbijetuam së bashku pasluftës, që për asnjë moment nuk u largua prej meje”. Ndoshta po komunikonim me telepati. Ndoshta ai po e mendonte atë që edhe unë po mendoja. 

Tash ishin motrat që po i qëndronin te koka. Unë dhe vëllai ishim poshtë në oborr, të dorëzuar dhe të pashpresë. Nuk kishim kurrfarë dëshire që t’i qëndronim afër. Ashtu, pa vetëdije, ai e ka vazhduar luftën edhe për shtatë ditë të tjera. Për të ishin shtatë ditë heshtjeje, qetësie e vetmie. Ishin një përgatitje për heshtjen, qetësinë dhe vetminë përfundimtare. Ishin edhe për ne një parapërgatitje për t’ia dhënë lamtumirën finale. Për ta mbyllur një epokë dhe për të nisur një tjetër. Kaq ishte. 

Kisha nevojë ta shkruaja këtë, që ai të mos mendojë që e kalova kaq lehtë mungesën e tij. Ajo mungesë do të jetë këtu për të qëndruar. Do të më mungojë për të mirë dhe për të keq. Do të më mungojë edhe për të më shkuar në nerva. 

Tash ai jam unë. Të tjerët më shohin mua ashtu siç unë e shikova atë deri para datës 11 korrik. Kjo është një arsye e madhe për t’u mërzitur, por për të mos u thyer. Për të vazhduar aty ku e la. Aty ku mbeti. Edhe pse më duhet ta pranoj, është shumë e vështirë që kjo histori të përsëritet. Po jetojmë në një botë dhe shekull të ri. 

Lamtumirë T’at! Nuk e di qysh është aspekti i informacionit atje ku je ti, por dëshiroj të të them që t’u plotësua edhe dëshira që e kishe. Lionel Messi iku nga Barcelona, sepse, siç edhe ti thoshe, klubi nuk e meriton atë. 

Do të mendoj për ty kohë pas kohe, jo veç unë, por të gjithë ne, Beharja, Lumi, Majlinda, Hej’ja jote, edhe nipat dhe mbesat, edhe nuset. Për mua kjo është përshëndetja e fundit me ty e jo ajo te varrezat. Atje nuk pata as zemër e as zë që t’i thosha këto fjalë. 

Thjesht, të mbulova me dhé dhe ika.