Kanceri i gjirit është kanceri numër një në mesin e grave: më shumë se 2 milionë raste u diagnostikuan në mbarë botën në vitin 2022.
Është gjithashtu veçanërisht sfidues për t’u trajtuar. Fiziologia Anna-Mart Engelbrecht, e cila drejton Grupin e Kërkimit të Kancerit në Universitetin Stellenbosch, shpjegon pse është kështu dhe si mund të ndihmojë mjekësia precize.
Si funksionojnë tumoret?
Normalisht, rritja e qelizave, ndarja e qelizave dhe vdekja e qelizave janë procese të rregulluara fort. Por mutacionet në ADN-në e një qelize mund të prishin këtë rregullim, duke çuar në proliferim jonormal të qelizave, duke formuar tumore.
Tumoret mund të jenë beninje (jo kanceroze) ose malinje (kanceroze). Tumoret malinje janë të rrezikshëm sepse pushtojnë indet përreth dhe mund të metastazojnë (përhapen) në pjesë të tjera të trupit, si kockat, mëlçinë ose mushkëritë.
Qelizat e kancerit mund t’i shmangen sistemit imunitar , të krijojnë furnizimin e tyre me gjak (angiogjenezë) dhe të përshtaten për të mbijetuar në kushte të ndryshme, si oksigjeni i ulët ose presioni i trajtimit, shkruan MedicalXpress.
Vetëm 5%–10% e të gjithë kancereve lindin nga mutacionet germinale (të trashëguara), të cilat janë të pranishme në të gjitha qelizat e trupit që nga lindja, duke e predispozuar individin për të zhvilluar kancer.
Shumica e kancereve mund të parandalohen përmes një stili jetese të shëndetshëm dhe ushtrimeve të rregullta.
Cilat janë llojet e ndryshme të tumoreve?
Për kancerin e gjirit, tumoret mund të klasifikohen në lloje:
Karcinoma duktale in situ (DCIS): Kanceri jo invaziv (që do të thotë se nuk ka pushtuar indin themelor nën qelizat epiteliale dhe qelizat anormale janë të kufizuara vetëm në kanalet e qumështit.
Karcinoma duktale invazive (IDC): Lloji më i zakonshëm, ku qelizat e kancerit shpërthejnë nëpër muret e kanalit (qelizat që rreshtojnë kanalet bëhen kanceroze) dhe pushtojnë indet përreth gjirit.
Karcinoma lobulare invazive (ILC): Fillon në lobulat që prodhojnë qumësht dhe pushton indet e afërta. (Lobulat janë pjesa e gjirit që prodhon qumësht. Ata anatomikisht janë të ndryshëm nga kanalet që transportojnë qumështin në thithkat.)
Kanceri i gjirit trefish negativ (TNBC): Indit të gjirit i mungojnë receptorët e estrogjenit, receptorët e progesteronit dhe receptorët e proteinës HER2 që kontrollojnë se si rriten dhe ndahen qelizat. Kanceri i gjirit trefish negativ është shpesh më agresiv dhe më sfidues për t’u trajtuar.
Kanceri i gjirit HER2 pozitiv: Shprehja e tepërt e proteinës HER2, e cila nxit rritjen e qelizave kancerogjene.
Kanceri i gjirit i receptorit hormonal pozitiv: Kanceri që rritet në përgjigje të hormoneve si estrogjeni ose progesteroni.
Çfarë e bën kancerin e gjirit kaq të vështirë për t’u trajtuar?
Kanceri i gjirit është veçanërisht sfidues për t’u trajtuar sepse ka kaq shumë nëntipe me karakteristika unike gjenetike dhe molekulare.
Këto variacione nënkuptojnë se një trajtim efektiv për një nënlloj mund të mos funksionojë për një tjetër. Qasja duhet të përshtatet për kancerin e gjirit të çdo pacienti.
Një sfidë tjetër është mikromjedisi i tumorit. Qelizat e kancerit “rrëmbejnë” qelizat normale në këtë mikromjedis për të mbështetur rritjen e qelizave.
Mikromjedisi i tumorit formon sjelljen e tumorit. Disa qeliza në këtë mjedis mund të mbrojnë qelizat e kancerit nga terapitë, duke e bërë trajtimin më pak efektiv.
Rezistenca ndaj drogës e ndërlikon më tej trajtimin. Me kalimin e kohës, qelizat e kancerit të gjirit mund të përshtaten dhe të zhvillojnë rezistencë ndaj kimioterapisë, trajtimeve hormonale dhe terapive të synuara.
Ky përshtatje mund të përfshijë mutacione gjenetike ose përdorimin e rrugëve alternative të sinjalizimit që lejojnë qelizat e kancerit të vazhdojnë të rriten pavarësisht përpjekjeve të trajtimit.
Metastaza, ose përhapja e kancerit në organe të tjera, është një tjetër pengesë e madhe. Qelizat metastatike shpesh sillen ndryshe nga ato në tumorin primar. Kjo është e vërtetë për të gjitha kanceret.
Së fundi, qelizat e kancerit të gjirit ndonjëherë i shpëtojnë zbulimit nga sistemi imunitar. Zakonisht, sistemi imunitar do të njihte dhe sulmonte qelizat anormale. Por disa qeliza të kancerit të gjirit mund të maskohen ose të shtypin përgjigjen imune.
Kjo e bën imunoterapinë më pak efektive. Ndryshe nga terapitë tradicionale si kimioterapia, imunoterapia rrit aftësinë natyrore të sistemit imunitar për të luftuar kancerin.
Imunoterapia ka treguar sukses në trajtimin e kancereve si melanoma, kanceri i mushkërive me qeliza jo të vogla , kanceri i veshkave dhe limfoma të caktuara, veçanërisht ato me një numër të lartë mutacionesh gjenetike që i bëjnë ato më të dukshme për sistemin imunitar.
Por imunoterapia nuk është universalisht efektive. Shkalla e reagimit mund të ndryshojë shumë midis pacientëve dhe efektet anësore mund të jenë të rënda.
Kanceri i gjirit ka tendencë të ketë më pak ndryshime gjenetike që sistemi imunitar të njihet si i huaj.
Si do të bënte ndryshimi mjekësia precize?
Mjekësia precize merr parasysh gjenet, mjedisin dhe mënyrën e jetesës së çdo personi dhe përshtat trajtimet me karakteristikat gjenetike dhe molekulare të tumorit.
Ai mundëson terapi të synuara që përmirësojnë efikasitetin dhe reduktojnë efektet anësore të panevojshme.
Monitorimi i vazhdueshëm përmes teknikave si biopsitë e lëngshme (për shembull një test gjaku) lejon që strategjitë e trajtimit të përshtaten ndërsa tumori evoluon dhe identifikimi i predispozitave gjenetike ndihmon në zbulimin dhe parandalimin e hershëm.
Mjekësia precize ka transformuar kujdesin ndaj kancerit, veçanërisht në kanceret si gjiri, mushkëritë dhe melanoma, ku terapitë e synuara të udhëhequra nga profilizimi gjenetik janë tashmë rutinë për pacientët që mund ta përballojnë atë.
Hulumtimet dhe provat klinike vazhdojnë të zgjerojnë shtrirjen e mjekësisë precize , duke premtuar trajtime më efektive dhe të individualizuara për një gamë më të gjerë pacientësh në të ardhmen.
