Një onkolog i njohur ka zbuluar pesë zakone të zakonshme që mund të rrisin rrezikun për zhvillimin e kancerit.

Dr. Mikkael Sekeres, shef i hematologjisë në Qendrën Gjithëpërfshirëse të Kancerit Sylvester në Florida, së fundmi paralajmëroi se disa aktivitete të përditshme dhe të papritura mund të çojnë në zhvillimin e kancerit në trup.

Ndërsa një shpërthim i rasteve me kancer të zorrës së trashë te personat nën moshën 50 ka bërë bujë vitet e fundit, shkencëtarët qeveritarë kanë zbuluar se 14 lloje të tjera të kancerit po rriten gjithashtu te të rinjtë.

Në një analizë të gjerë të më shumë se 2 milionë pacientëve të rinj të diagnostikuar me kancer ndërmjet viteve 2010 dhe 2019, studiuesit gjetën se po rriteshin rastet me: kancer në stomak, zorrën e trashë, pankreas, kocka dhe nyje, melanoma, gjoks te femrat, qafën e mitrës, mitrën, testikujt, veshkat dhe katër lloje të kancerit të sistemit limfatik.

Ndërkohë që është e njohur që pirja e duhanit dhe konsumimi i alkoolit shkaktojnë kancer, edhe pije që duken të shëndetshme, si çaji i nxehtë, mund të shkaktojnë dëme dhe të çojnë në kancer të fytit.

Gjithashtu, edhe pse një në tre amerikanë kanë tatuazhe, disa studime sugjerojnë se marrja e një tatuazhi mund të rrisë rrezikun për limfomë.

Madje, edhe lyerja e flokëve është lidhur me kancerë që varen nga hormonet, si kanceri i gjirit dhe vezoreve.

Duke shkruar për Washington Post, Dr. Sekeres paralajmëroi: “Asnjë prej këtyre faktorëve nuk ka prova të forta si alkooli, por mund të jetë e nevojshme të hetohen më tej për të kuptuar rreziqet reale.”

Më poshtë, DailyMail.com paraqet pesë aktivitetet e zakonshme që mund të rrisin rrezikun e kancerit:

Pijet shumë të nxehta

Dihet mirë që alkooli rrit rrezikun për disa forma të kancerit, pasi ai shndërrohet në acetaldehid, një kimikat toksik që dëmton ADN-në dhe shkakton inflamacion.

Por edhe pijet shumë të nxehta, si çaji, mund të rrisin rrezikun për kancer të ezofagut (fytit).

Një studim nga Kina zbuloi se personat që pinin çaj tepër të nxehtë – mbi 60°C – dhe konsumonin të paktën një pije alkoolike në ditë, kishin pesëfish më shumë rrezik për kancer në fyt.

Edhe vetëm pirja e çajit shumë të nxehtë çdo ditë e dyfishonte rrezikun.

Një studim në Britani gjeti rreth dyfishim të rrezikut për kancer në fyt tek ata që pinin 4–6 gota çaj ose kafe të nxehtë çdo ditë krahasuar me ata që nuk pinin fare.

Dr. Sekeres tha: “Është e arsyeshme të shmangni konsumimin e rregullt të çdo pije shumë të nxehtë, megjithatë është më e rëndësishme të ndaloni duhanin dhe alkoolin.”

Pjekja në skarë

Me ardhjen e verës, miliona amerikanë nisin sezonin e pjekjes në skarë.

Por Dr. Sekeres paralajmëron kundër konsumimit të mishrave të pjekur në temperatura të larta si hot dog apo hamburgerë.

Ai thotë se kur mishi si viçit, pulës, peshkut apo derrit piqen në temperatura të larta, krijohen komponime kimike të quajtura amina heterociklike dhe hidrokarbure aromatike policiklike – që janë mutagjene dhe potencialisht kancerogjene.

Ky proces ndodh kur proteinat e mishit reagojnë me nxehtësinë dhe kur yndyra apo lëngu bie mbi zjarrin, duke krijuar tym.

Hulumtimet tregojnë se këto kimikate shkaktojnë inflamacion dhe stres oksidativ – një çekuilibër mes antioksidantëve dhe radikaleve të lira – që sulmojnë qelizat dhe indet, duke rritur rrezikun për kancer në zorrë.

Departamenti i Shëndetësisë së SHBA-ve ka përcaktuar se disa nga këto hidrokarbure janë “shumë të mundshme të jenë kancerogjene.”

Në studime me kafshë, ekspozimi ndaj tyre çoi në kancer të mushkërive dhe stomakut. Ndërkohë, amina heterociklike kanë lidhje me mutacione gjenetike dhe rritje të pakontrolluar të qelizave – pra tumor.

Tek kafshët, këto amina shkaktuan kancer në gjëndrat e gjirit, zorrë dhe pankreas.

Dr. Sekeres kufizon konsumimin e mishrave të pjekur në temperatura të larta në një herë në muaj, edhe gjatë verës.

Ai shkruan: “Ka prova të forta që mishi i kuq dhe i përpunuar lidhet me kancerin. Këshilla ime është të kufizoni skarën dhe konsumimin e tyre.”

Lyerja dhe drejtimi me tharëse i flokëve (fenirimi)

Lyerja ose drejtimi kimik i flokëve mund të rrisë rrezikun për zhvillimin e kancerit.

Dr. Sekeres shpjegon se këto produkte përmbajnë formaldehid, një kimikat që dihet se është kancerogjen, dhe ftalate – kimikate toksike që ndërhyjnë në sistemin hormonal.

Këto substanca mund të imitojnë hormonet dhe të ndërhyjnë në prodhimin apo reagimin e trupit ndaj hormoneve natyrore si estrogjeni dhe testosteroni.

Kjo mund të rrisë rrezikun për kancer të ndjeshëm ndaj hormoneve, si ai i gjirit dhe vezoreve.

Një studim nga viti 2020 gjeti se gratë që përdornin bojë të përhershme flokësh kishin më shumë gjasa të zhvillonin kancer gjiri.

Një studim tjetër nga viti 2022 zbuloi se përdorimi i produkteve për drejtim flokësh lidhej me rrezik të rritur për kancer të mitrës.

Dr. Sekeres shkruan: “Edhe pse të dhënat janë të kufizuara, sugjeroj të kontrolloni përmbajtjen e produkteve para përdorimit, për të shmangur formaldehidin dhe kimikatet që ndërhyjnë në sistemin hormonal.”

Tatuazhet

Një në tre amerikanë kanë të paktën një tatuazh, dhe 22% kanë më shumë se një.

Megjithëse zakonisht konsiderohen të padëmshëm, një studim i fundit sugjeron se tatuazhet mund të rrisin rrezikun për limfomë – një lloj kanceri në sistemin limfatik.

Studiues nga Suedia gjetën se njerëzit me tatuazhe kishin 21% më shumë rrezik për këtë kancer krahasuar me ata pa tatuazhe.

Kjo mund të ndodhë për shkak të kimikateve potencialisht kancerogjene në bojën e tatuazhit, që mund të aktivizojnë një reagim të sistemit imunitar.

Bojat përmbajnë molekula sintetike, stabilizues dhe metale të rënda si kadmiumi, i cili është lidhur me dëmtim të veshkave, sëmundje të kockave dhe mushkërive, si dhe rritje të rrezikut për disa lloje të kancerit.

Një studim i vogël danez me binjakë tregoi se ata me tatuazhe kishin 62% më shumë gjasa për zhvillimin e kancerit të lëkurës.

Sipas studiuesve, boja mund të shkaktojë inflamacion kronik, çka çon në rritje jonormale të qelizave dhe rritje të rrezikut për kancer.

Por Dr. Sekeres thekson se këto studime janë të vogla dhe nuk provojnë lidhje direkte.

Ai thotë: “Edhe nëse kjo lidhje është reale, duke qenë se limfoma është një kancer i rrallë (21 raste në 100.000 njerëz në SHBA çdo vit), gjasat që të zhvilloni limfomë nga një tatuazh janë shumë të vogla.”

Pirja e nargjiles (shisha)

Nargjilja përfshin djegien e duhanit të aromatizuar me qymyr dhe thithjen e tymit nëpërmjet një tubi gojor.

Hulumtime të fundit sugjerojnë se një në 100 amerikanë kanë provuar nargjile të paktën një herë.

Shumë besojnë se është më e sigurt se cigarja, pasi mendojnë se uji filtrues e pastron tymin – por kjo është një keqkuptim i zakonshëm.

Tymi i nargjiles përmban sasi të larta të substancave të dëmshme përfshirë katran, monoksid karboni, metale të rënda dhe karcinogjenë.

Dr. Sekeres thotë se pirësit e nargjiles janë të ekspozuar ndaj më shumë monoksidi karboni sesa duhanpirësit, pasi seancat zgjasin 1–2 orë, në krahasim me pak minuta të një cigareje.

FDA vlerëson se gjatë një seance një orëshe nargjile, përdoruesit thithin deri në 200 herë më shumë tym sesa nga një cigare.

Dr. Sekeres përmend një studim të vitit 2024 me 40.000 persona në Vietnam që tregoi rrezik të rritur vdekjeje nga kanceri i mëlçisë, mushkërive, kokës/qafës dhe stomakut për përdoruesit e nargjiles.

Ai shkruan: “Shkencëtarët janë të sigurt që përdorimi i duhanit lidhet me rrezik të rritur për kancer. Këshilla ime: Shmangni çdo formë të duhanit, përfshirë cigaren dhe nargjilen.”