Familjet në të gjithë botën po përshtaten me ndryshimet e jetës së përditshme të shkaktuar nga pandemia COVID-19. Shumica e shkollave, vendeve të grumbullimit publik dhe bizneseve jo-thelbësore janë të mbyllura, dhe prindërit dhe kujdestarët e tjerë janë përballur me ndihmën për familjete tyre që të përshtaten ndaj normales së re. Kjo përfshin përpjekjen për t’i mbajtur fëmijët të zënë, të ndjehen të sigurt dhe të përpiqen të vazhdojnë sa më mirë punën shkollore. Asnjë nga këto nuk është e lehtë, por ndihmon të qëndroni të përqendruar në atë që është e mundur në mënyrë që të forconi një sens kontrolli dhe të siguroni fëmijët se ata janë në rregull, dhe se situata do të përmirësohet.

Është shumë e rëndësishme të mbani mend që fëmijët kërkojnë nga të rriturit për udhëzime se si të reagojnë ndaj ngjarjeve stresuese. Njohja e një niveli shqetësimi, pa panik, është e përshtatshme dhe mund të rezultojë në marrjen e veprimeve të nevojshme që zvogëlojnë rrezikun e sëmundjes. Mësimi i fëmijëve  për masa pozitive parandaluese, biseda me ta për frikën e tyre dhe duke u dhënë atyre një ndjenjë të një kontrolli mbi rrezikun e infektimit mund të ndihmojnë në uljen e ankthit.

Kjo është gjithashtu një mundësi e jashtëzakonshme për të rriturit të modelojnë për fëmijët zgjidhjen e problemeve, fleksibilitetin dhe dhembshurinë, , balancimit të punës dhe aktiviteteve të tjera, kreativitetit në lidhje me atë se si ne e harxhojmë kohën, përpunimin e informacionit të ri nga autoritetet, dhe duke lidhur dhe mbështetur miqtë dhe anëtarët e familjes në mënyra të reja. Këshillat e mëposhtme mund të ndihmojnë.

RRINI TE QETЁ DHE DЁGJONI FËMIJЁT

• Bëhuni një model. Fëmijët do të reagojnë ashtu siҫ ju reagoni.. Ata mësojnë nga shembulli juaj.

• Jini të vetëdijshëm se si flisni për COVID-19. Diskutimi juaj për COVID-19 mund të rrisë ose ulë frikën e fëmijës tuaj. Nëse është e vërtetë, kujtoni fëmijës suaj që familja juaj është e shëndetshme dhe do të bëni gjithçka që është në fuqinë tuaj për t’i mbajtur të dashurit tuaj mirë. Dëgjoni ata me kujdes ose dhe pergjigjuni sakte duke ju ofruar atyre siguri pranë jush.

• Shpjegoni distancimin shoqëror. Fëmijët me siguri nuk e kuptojnë plotësisht pse prindërit / kujdestarët nuk po i lejojnë ata të jenë me miqtë. Tregoni fëmijës tuaj që familja juaj po ndjek udhëzimet e Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve , të cilat përfshijnë distancimin shoqëror. Distanca sociale do të thotë të qëndrosh larg nga të tjerët derisa rreziku i kontraktimit të COVID-19 është nën kontroll. ne e dimë se kjo është një kohë kritike – ne duhet të ndjekim udhëzimet e ekspertëve të shëndetit për të bërë pjesën tonë.
• Demonstroni frymëmarrje të thellë. Frymëmarrja e thellë është një mjet i vlefshëm për qetësimin e sistemit nervor. Bëni ushtrime të frymëmarrjes me fëmijët tuaj.
• Përqendrohuni në pozitive. Argëtohuni duke pasur më shumë kohë për të kaluar si familje. Bëni sa më shumë lojë dhe argëtim që të jetë e mundur. Bëni projekte familjare. Organizoni sende, krijoni kryevepra. Këndoni, qeshni ,nëse është e mundur të lidheni me natyrën dhe të bëni ushtrime të nevojshme. Lejoni fëmijët e rritur të lidhen me miqtë e tyre në mënyrë virtuale
• Vendosni dhe mbani një rutinë të përditshme. Mbajtja e një orari të rregullt siguron një sens kontrolli, parashikueshmërie, qetësie dhe mirëqenie. Ndihmon gjithashtu fëmijët dhe anëtarët e tjerë të familjes të respektojnë nevojat e të tjerëve për një kohë të qetë ose të pandërprerë dhe kur ata mund të lidhen me miqtë në mënyrë virtuale.
• Identifikoni projekte që mund të ndihmojnë të tjerët. Kjo mund të përfshijë: shkruarjen e letrave për fqinjët ose të tjerët që mund të jenë vetëm në shtëpi ose për punonjësit e kujdesit shëndetësor; dërgimi i mesazheve pozitive përmes mediave sociale; ose duke lexuar librin e fëmijëve të preferuar në një platformë të mediave sociale që fëmijët e vegjël të dëgjojnë.
• Ofroni shumë dashuri!

MONITORONI SHIKIMIN E TELEVISIONIT DHE RRJETEVE SOCIALE

• Prindërit/kujdestarët duhet të monitorojnë shikimin e televizionit, internetit dhe mediave sociale – si për veten e tyre, ashtu edhe për fëmijët e tyre. Shikimi i informatave të vazhdueshme në COVID-19 mund të shtojë frikën dhe ankthin. Një informacion i papërshtatshëm  ose informacioni i krijuar për të rriturit, gjithashtu mund të shkaktojë ankth ose konfuzion, veçanërisht në fëmijët e vegjël
• Largoni thashethemet dhe informacionet e pasakta. Shpjegojini fëmijës tuaj që shumë histori rreth COVID-19 në internet mund të përfshijnë thashetheme dhe informacion të pasaktë. Fëmijët e rritur, veçanërisht, mund të kenë qasje në një pjesë të madhe të informacionit në internet dhe nga miqtë që përmbajnë pasaktësi. Bisedoni me fëmijën tuaj për informacionin faktik të sëmundjes.
• Siguroni alternativa. Angazhojeni fëmijën tuaj në lojëra ose aktivitete të tjera interesante.

JEPNI ATYRE KOHЁ PЁR TЁ BISEDUAR

• Lërini pyetjet e fëmijëve tuaj t’ju drejtojnë. Përgjigjuni pyetjeve të tyre me vërtetësi, por mos ofroni detaje ose fakte të panevojshme. Mos evitoni t’u jepni atyre informacione që ekspertët tregojnë se janë thelbësore për mirëqenien e fëmijëve tuaj. Shpesh, fëmijët dhe të rinjtë nuk flasin për shqetësimet e tyre sepse janë të hutuar ose nuk duan të shqetësojnë të dashurit. Fëmijët e vegjel janë të pririr të marrin më shumë informacione te frikshme . Ata bëjnë pyetje, dëgjojnë, luajnë dhe pastaj përsërisin ciklin. Fëmijët gjithmonë ndjehen të fuqizuar nëse mund të kontrollojnë disa aspekte të jetës së tyre. Një sens kontrolli zvogëlon frikën.

BEHUNI TË SINQERTËDHE TË SAKTË

• Korrigjoni informatat e pasakta. Fëmijët shpesh imagjinojnë situata më të këqija se realiteti; Prandaj, duke ofruar fakte të përshtatshme zhvillimore mund të zvogëlojë frikën.
• Shpjegoni hapat e thjeshtë të sigurisë. Tregojini fëmijës tuaj që kjo sëmundje përhapet midis personave që janë në kontakt të ngushtë me njëri-tjetrin, kur një person i infektuar kollitet ose teshtitet ose kur prek objektet ose sipërfaqet e infektuara.

QЁNDRONI TЁ LIDHUR ME SHKOLLЁN

• Gjeni burimet e të mësuarit. Kapaciteti i shkollave për të realizuar përvoja të të nxënit virtual do të ndryshojë shumë, por shumica e shkollave japin mësime dhe aktivitete mësimore për fëmijët për të bërë. Përfitoni nga shumë platforma online që ofrojnë aktualisht mundësi të mësimit falas.
• Qëndroni në kontakt. Gjeni se si shkolla po komunikon me familjet dhe nxënësit. Sigurohuni që të lexoni çdo komunikim që merrni.
• 
  Lidhu me stafin e shkollës. Afrojuni mësuesit të fëmijës tuaj dhe stafit tjetër shkollor përkatës nëse keni shqetësime në lidhje me përballimin e tyre dhe zbatimin e detyrave ose aktiviteteve.

KUJDESUNI PЁR SHENDETIN MENDOR TË FEMIUT TUAJ

Shumica e fëmijëve do të menaxhojnë mirë me mbështetjen e prindërve dhe anëtarëve të tjerë të familjes, edhe nëse tregojnë shenja të ndonjë ankthi ose shqetësimi, të tilla si vështirësia në gjumë ose përqendrimi. Megjithatë, disa fëmijë mund të kenë faktorë rreziku për reaksione më të forta, përfshirë ankthin e rëndë, depresionin dhe sjelljet vetëvrasëse. Faktorët e rrezikut mund të përfshijnë një problem para-ekzistues të shëndetit mendor, përvojat e mëparshme traumatike ose abuzimin, paqëndrueshmërinë e familjes ose humbjen e një të dashurI. Prindërit dhe kujdestarët duhet të kontaktojnë një profesionist nëse fëmijët shfaqin ndryshime të rëndësishme në sjellje ose ndonjë nga simptomat e mëposhtme për më shumë se 2 javë.

Parashkollorët — mbajnë në gojë gishtin e madh, flejnë më shumë, ju kapen prinderve, shqetësimet e gjumit, humbja e oreksit, frika nga errësira, regresioni në sjellje dhe tërheqja.

Fëmijët e shkollës fillore — nervozizëm, agresivitet, mpiksje, makth, shmangie nga detyrat, përqendrim i dobët dhe tërheqje nga aktivitetet dhe miqtë.

Adoleshentët – crregullime të gjumit dhe ngrënies, rritje e konflikteve, ankesa fizike, sjellje delikate dhe përqendrim i dobët.

Marre dhe pershtatur nga Aktivi Profesional psikologeve te shkollave ne Komunen e Prishtines, referuar nga Asociacioni I Psikologeve  Amerikan.