Goditja në tru është një gjendje mjekësore. Kjo ndodh kur fluksi i gjakut te trurit tuaj ndalet. Kur kjo ndodh, ajo bën që qelizat e trurit tuaj të vdesin (brenda disa minutave të goditjes). Ka dy lloje të goditjeve: goditje ishemike dhe goditje hemorragjike. Goditjet ishemike janë më të zakonshmet. Ato shkaktohen nga koagulimi i gjakut. Kjo mpiksje bllokon një enë gjaku në tru. 

Me një goditje hemorragjike, një enë gjaku prishet dhe rrjedh gjak në tru.Nëse keni goditje në tru, mund të humbni aftësinë për të bërë diçka që kontrollohet nga pjesa e dëmtuar e trurit tuaj. Për shembull, mund të humbasësh përdorimin e një krahu apo këmbe. Ju gjithashtu mund të humbni aftësinë për të folur. Dëmi mund të jetë i përkohshëm ose i përhershëm.

Sidoqoftë, sa më shpejt që të merrni trajtim pas fillimit të simptomave të goditjes, aq më mirë ka gjasa që të rrjedh gjak në trurin tuaj. Kjo parandalon më shumë dëme. Njerëzit që kanë pasur një goditje në tru kanë më shumë gjasa të kenë një goditje tjetër. Rreziku është veçanërisht i lartë gjatë të njejtit vit pas goditjes së parë.

Simptomet e goditjes në tru

Thirrni për ndihmë emergjente menjëherë nëse keni ndonjë nga simptomat e mëposhtme:

• Dobësim i papritur ose mpirje e fytyrës, krahut ose këmbës në njërën anë të trupit tuaj.
• Lagështi e papritur ose humbje e vizionit, veçanërisht në njërin sy.
• Probleme gjatë të folurit ose të kuptuarit se çfarë thonë të tjerët.
• Dhimbje koke e rëndë e papritur, pa ndonjë shkak të njohur.
• Marramendje e papritur e pashpjegueshme.
• Rënie ose ecje të paqëndrueshme.

Gjithashtu, këto simptoma mund t’ju tregojnë nëse dikush tjetër ka goditje në tru. Quhet F.K.F.K. test:

F –është për Lëkundjen e Fytyrës. A lëshohet njëra anë e fytyrës kur personi përpiqet të buzëqeshë?

K –është për dobësimin e krahut. Kur personi ngre të dy krahët, a ka njëri krah rënie?

F –është për vështirësi në të folur. A mund personi të përsërisë një fjali të thjeshtë (për shembull, “Qielli është blu”) në mënyrë korrekte? A janë fjlët e saj apo tij të shqiptuara keq?

K- është Koha për të thirrur ndihmë emergjente. Është e rëndësishme të merrni ndihmë menjëherë nëse një person ka ndonjë nga këto simptoma.

Një tjetër shenjë paralajmëruese e një goditjeje quhet sulm i përkohshëm ishemik (SPI). Një SPI është një “mini-goditje”. Kjo shkakton të njëjtat simptoma të renditura më sipër. Mund të zgjasë vetëm disa minuta. Megjithatë, mos e injoroni atë. Duke pasur një SPI rrit rrezikun për të pasur një goditje më vonë. Telefononi menjëherë mjekun tuaj nëse mendoni se keni SPI.

Çfarë shkakton goditje në tru?

Disa faktorë të rrezikut kontribojnë për të pasur  goditje në tru. Disa faktorë rreziku për goditje mund të ndryshohen, trajtohen ose kontrollohen. Për shembull, presioni i lartë i gjakut është faktori më i madh i rrezikut për goditje në tru. Tensioni i lartë i gjakut mund të kontrollohet.Faktorë të tjerë të rrezikut përfshijnë:

• Pirje duhani
• Jeni mbipeshë
• Të jesh joaktiv
• Diabeti i pakontrolluar
• Kolesterol i lartë
• Historia familjare e goditjes
• Të jesh femër
• Duke pasur një goditje të mëparshme ose sulm të përkohshëm ishemik

Si diagnostikohet goditja në tru?

Kujdesi i menjëhershëm mjekësor është kritik pas një goditje në tru. Mjeku juaj do të pyesë për simptomat dhe historinë tuaj shëndetësore. Pastaj ai do të kryejë një analizë fizike. Mjeku juaj gjithashtu do të dëshirojë të kontrollojë presionin e gjakut dhe të dëgjojë zemrën tuaj. Ai do të dojë të dijë nëse jeni rrëzuar dhe pësuat një dëmtim në kokë. Nëse mjeku juaj dyshon se keni pasur një goditje, do të keni më shumë teste. Këto teste përfshijnë:

• Testet e gjakut – Kjo do ti japë informacion mjekut tuaj për sa shpejt gjaku juaj është mpiksur, nivelet e sheqerit tuaj në gjak, një çekuilibër kimik dhe infeksion. Kontrolli, sa e shpejtë është mpiksja e gjakut dhe niveli i sheqerit në gjak për të parandaluar dëme të mëtejshme.
• Tomografia kompjuterike (TK) skanimi i trurit. Një hetim i TK është i ngjashëm me një radiografi. Ky test do të kryhet në kokën tuaj për të parë trurin tuaj. Fotografitë nga skanimi mund t’i tregojnë mjekut tuaj nëse keni pasur gjakderdhje, tumor, goditje ose gjendje të tjera mjekësore. Ndonjëherë, një ngjyrë do të injektohet në krahun tuaj për të “ndezur” enët e gjakut. Kjo i jep mjekut më mirë detaje se çfarë po ndodh në trurin dhe qafën tuaj.
• Imazhe rezonancë magnetike (IRM). Një IRM është një lloj tjetër skanimi që lejon mjekun tuaj të shohë trurin tuaj. Një MRI është mjaft sensitive për të shqyrtuar indet e dëmtuara të trurit dhe gjakderdhjen. Ndonjëherë, një ngjyrë përdoret edhe për një IRM.
• Ultratinguj karotide. Ky test përdor valët e zërit për të krijuar fotografi të brendësisë së arterieve karotide në qafën tuaj. Ky test mund të tregojë se sa mirë rrjedh gjaku juaj nëpër arteriet e tua karotide. Gjithashtu, tregon nëse keni një grumbullim të depozitave yndyrore (pllaka) në ato arteriet.
• Ekokardiografi Transesofageale. Një ekokardiogram përdor valët e zërit për t’i dhënë mjekut tuaj pamje të pastra të zemrës suaj. Një ekokardiogram mund të zbulojë burimin e mpiksjes së gjakut në zemrën tuaj që mund të ketë udhëtuar në trurin tuaj dhe që ka shkaktuar goditjen tuaj. Gjatë këtij testi, një tub fleksibël i bashkangjitur në një pajisje të vogël futet poshtë fytit tuaj. Ajo lidh mbrapa gojën tuaj me stomakun tuaj. Kjo i jep mjekut tuaj pamje të qarta të zemrës suaj dhe çdo mpiksje gjaku.

A mund të pengohet ose të shmanget goditja në tru?

Ndryshimi i faktorëve të rrezikut që mund të kontrolloni do të ndihmojë në zvogëlimin e rrezikut për goditje në tru. Kjo perfshin:

• Ndaloni pirjen e duhanit.
• Ulni konsumimin e alkoolit.
• Kontrolloni presionin e gjakut.
• Kontrolloni kolesterolin tuaj.
• Kontrolloni sheqerin tuaj në gjak me ilaçe, dietë dhe stërvitje në qoftë se keni diabet.
• Merrni aktivitet fizik të rregullt
• Ruani peshë të shëndetshme.

Keni kontrolla të rregullta në mënyrë që mjeku juaj t’ju ndihmojë në menaxhimin e gjendjeve shëndetësore që rrisin rrezikun për të pasur një goditje në tru. Pyesni mjekun tuaj këshilla për të bërë ndryshime të jetesës për të ulur rrezikun e goditjes. Bisedoni me mjekun tuaj nëse marrja e aspirinit në doza të ulëta do të ndihmojë në zvogëlimin e rrezikut për goditje ose sulme kalimtare ishemike.

Aspirina mund të ndihmojë në mbajtjen e gjakut nga formimi i mpiksjeve që bllokojnë arteriet tuaja. Nëse merrni dozë të ulët aspirina është e drejtë për ju, është e rëndësishme të ndiqni udhëzimet e mjekut tuaj në mënyrë që të keni më pak efekte anësore.

Trajtimi i goditjes në tru

Kujdesi i shpejtë, emergjent është i rëndësishëm në trajtimin e një goditjeje. Trajtimi i dhomës së urgjencës varet nga fakti nëse keni pasur një goditje ishemike ose hemorragjike. Trajtimet e menjëhershme përfshijnë përdorimin e ilaçeve, kirurgjisë, ose procedurave të tjera të gjakut. Pas trajtimit të menjëhershëm, kontrollimi i gjendjeve themelore shëndetësore që shkaktuan goditjen tuaj është e rëndësishme. 

Kjo do të thotë kontrollimi i diabetit tuaj, presionin e gjakut, kolesterolin dhe ndryshimin e mënyrës së jetesës. Rehabilitimi i goditjes së trurit është pjesë e rëndësishme e shërimit pas një goditje në tru. Ndihmon në ndërtimin e forcës, koordinimit, qëndrueshmërisë dhe besimit tuaj. Një synim kryesor i rehabilitimit  është t’ju ndihmojë të mësoni se si të jetoni me efektet e goditjes.

Kjo do t’ju ndihmojë të jeni sa më i pavarur që është e mundur. Mund të përfshijë terapi fizike, terapi profesionale, terapia e të folurit dhe terapia e gëlltitjes. Mjeku juaj do të vendosë se çfarë lloj rehabilitimi do të jetë i dobishëm për ju. Rehabilitimi mund të fillojë menjëherë pasi që goditja të ketë mbaruar dhe ju jeni të qëndrueshëm. Në shumë raste, ajo fillon në spital jo më vonë se 24 deri në 48 orë pas një goditjes. 

Shumica e njerëzve duhet të vazhdojnë rehabilitimin për muaj apo vite pas një goditje në tru.Nëse keni një të afërm që pati një goditje në tru, ai ose ajo do të ketë nevojë për ndihmën dhe mbështetjen tuaj. Disa vende ofrojnë klasa për të mbijetuarit e goditjeve dhe familjet e tyre. Ju mund të jeni në gjendje të shkoni në disa nga sesionet e rehabilitimit të të afërmit tuaj. 

Kjo është një mënyrë e mirë për të mësuar se si funksionon rehabilitimi i goditjes dhe si mund të ndihmoni të dashurit tuaj të bëhen më mirë.Gjeni se çfarë ai apo ajo mund të bëjë vetëm, çfarë mund të bëjë me ndihmën tuaj dhe çfarë nuk mund të bëjë fare. Tregojini stafit të rehabilitimit se cilat aktivitete gëzojnë të dashurit tuaj. Ndihmoni të dashurin tuaj të praktikoni aftësitë e mësuara në rehabilitim.

Për shembull, mos e ndihmoni të dashurit tuaj të bëjë gjëra që ai apo ajo është në gjendje të bëjë vetëm. Shkathtësitë praktike do të ndërtojnë vetbesimin tek të dashurit tuaj.