Nivelet e ulëta të serotoninës në tru zakonisht mendohet se shkaktojnë depresion. Por shkenca tregon se neurotransmetuesi ka pak të bëjë me të.  

Ndoshta keni dëgjuar për teorinë e çekuilibrit kimik të depresionit. Ai thotë se depresioni shkaktohet nga nivelet e ulëta të neurotransmetuesit serotonin, i njohur gjithashtu si 5-HT, në tru. 

Teoria e ka origjinën nga vitet 1960 kur mjekët përdorën medikamente të tilla si përmirësuesit e humorit Iproniazid, të cilat ata besonin se funksiononin duke i rritur përqendrimet e serotoninës në tru.

Që atëherë, ideja ngeli si një shpjegim i thjeshtë për depresionin dhe një me një trajtim tërheqës të thjeshtë: marrja e SSRI-ve (frenuesit selektivë të rimarrjes së serotoninës) si Prozac për t’i rritur nivelet e serotoninës.

Ekspertët e kanë ditur për një kohë të gjatë se kjo teori është një thjeshtim i tepërt.

Serotonina nuk është e përfshirë në depresion

Tani, një rishikim i ri i madh shkon edhe më tej, duke arritur në përfundimin se nuk ka “asnjë provë të qartë” se nivelet e ulëta të serotoninës shkaktojnë depresion.

Studimi, i cili mblodhi prova nga 361 studime shkencore të rishikuara nga kolegët, nuk gjeti asnjë lidhje midis depresionit dhe niveleve të serotoninës në gjak. Në mënyrë të ngjashme, studiuesit pas tij nuk gjetën ndryshime në receptorët ose transportuesit e serotoninës në trurin e njerëzve me depresion në krahasim me trurin e njerëzve pa depresion.

“Depresioni ka shumë simptoma të ndryshme dhe nuk mendoj se kam takuar ndonjë shkencëtar apo psikiatër serioz që mendon se të gjitha shkaqet e depresionit shkaktohen nga një çekuilibër i thjeshtë kimik në serotonin”, thotë Michael Bloomfield, konsulent psikiatër dhe studiues në University College London, i cili nuk ishte i përfshirë në studim.

Megjithëse ekspertët nuk ishin të befasuar që depresioni nuk shkaktohet vetëm nga nivelet e ulëta të serotoninës, shumë prej tyre nuk u pajtuan me përfundimin se serotonina nuk ka fare rol në depresion.

“Ajo që mbetet e mundur është se, për disa njerëz me lloje të caktuara të depresionit, ndryshimet në sistemin e serotoninës mund të kontribuojnë në simptomat e tyre”, tha Bloomfield. “Problemi me këtë rishikim është se ai e ka grumbulluar depresionin sikur të ishte një çrregullim i vetëm, i cili, nga një këndvështrim biologjik, nuk ka asnjë kuptim.”

A janë antidepresantët jo aq efektivë në trajtimin e depresionit?

Studimi vazhdon duke sugjeruar që antidepresantët SSRI si Prozac, të cilët veprojnë duke e bllokuar rimarrjen e serotoninës në tru, nuk duhet të përdoren për ta trajtuar depresionin.

Studimi tregon për kërkime që zbuluan se ilaqet kundër depresionit nuk janë shumë efektivë në trajtimin e depresionit, veçanërisht tek ata me depresion të moderuar ose më pak të rëndë. Autorët sugjerojnë se besimi në teorinë e çekuilibrit kimik mund t’i dekurajojë njerëzit që ta ndalojnë trajtimin, duke çuar potencialisht në varësi të përjetshme nga këto barna.

David Curtis, profesor nderi në Institutin e Gjenetikës UCL në Mbretërinë e Bashkuar, e kundërshtoi këtë konkludim, duke thënë se është e rëndësishme që njerëzit me depresion të rëndë të mos dekurajohen nga marrja e trajtimeve të duhura.

“Është shumë e qartë se njerëzit që vuajnë nga sëmundja depresive kanë disa anomali të funksionit të trurit, edhe nëse nuk e dimë ende se çfarë është kjo, dhe se ilaqet kundër depresionit janë trajtime efektive për depresionin e rëndë”, tha Curtis.

Çfarë e shkakton depresionin?

Nëse, siç pretendon studimi i ri, serotonina nuk është e lidhur me depresionin, atëherë çfarë e shkakton atë? Meta-studimi nuk ofron shpjegim alternativ, por ekspertët thonë se depresioni është një gjendje komplekse me shkaqe të shumta.

Nuk është për t’u habitur që ngjarjet negative të jetës dhe mënyra se si i trajtojmë ato, kanë një ndikim të madh në depresion. Stresi njihet si një shkaktar kryesor.

“Ngjarjet e jetës kanë një ndikim të madh në depresion”, tha për Dë Patricia Fonseca, psikiatre në Institutin Max-Planck për Psikiatrinë në Mynih, Gjermani. “Por një fakt i rëndësishëm është edhe ndikimi i faktorëve gjenetikë. Duke pasur një predispozitë të veçantë gjenetike, ngjarjet shqetësuese të jetës mund të shkaktojnë shfaqjen e depresionit.”

Teoritë aktuale kanë kaluar nga shpjegimet e neurotransmetuesve të vetëm si serotonina. Në vend të kësaj, ata fokusohen në mënyrën se si depresioni i ndryshon rrjetet komplekse në tru që i përpunojnë emocionet dhe stresin.

Teoritë përfshijnë role kyçe të rajoneve në tru si amigdala dhe korteksi prefrontal. Emocionet përpunohen në amigdalë, e cila më pas vlerësohet për kuptimin në korteksin paraballor. Hulumtimet tregojnë se njerëzit me depresion e kanë reduktuar volumin e amigdalës dhe e kanë reduktuar lidhjen midis amigdalës dhe korteksit.

Ekspertët sugjerojnë se depresioni shkaktohet nga korteksi që i vlerëson më negativisht emocionet, veçanërisht ato të shkaktuara nga ngjarje të lidhura me kujtime të këqija.

Stresi kronik mund të ketë një ndikim të mëtejshëm në këto rrjete, duke ndikuar në aftësinë e trurit për t’u përshtatur me situatat stresuese. Nga ana tjetër, kjo shkakton shfaqjen e dobësive paraekzistuese.

Mënyrat e reja për ta trajtuar depresionin duken më efektive

Me efektivitetin e përzier të antidepresantëve, shkencëtarët kanë qenë të prirur të identifikojnë mënyra të reja për të trajtuar depresionin.

Ka prova në rritje për përfitimet e barnave që ndryshojnë mendjen si ketamina dhe kërpudhat psilocybin në trajtimin e depresionit. Një studim i kohëve të fundit zbuloi se psilocibina ishte më efektive se ilaçi antidepresiv escitalopram.

Studimet e pamjeve të trurit kanë zbuluar se këto barna ndihmojnë në rritjen e lidhjes në tru. Mendimi është se substancat i ndihmojnë njerëzit t’i ripërpunojnë emocionet e vjetra në një dritë të re, ndërkohë që e riorganizojnë trurin për t’i reduktuar tendencat depresive.

Fonseca e vuri theksin gjithashtu tek efektiviteti i trajtimeve jofarmakologjike në trajtimin e depresionit.

“Mendoj se ne duhet të punojmë në parandalimin e depresionit me aftësi si vetëdija, pranimi dhe reduktimi i stresit,” tha Fonseca. “Kjo mund të përfshijë psikoterapi, ku njerëzit synojnë ta trajtojnë stresin dhe depresionin shumë më mirë.”

Në terapi, shton Fonseca, njerëzit kanë kohë për t’i zbuluar shkaktarët e depresionit. Ata mund të mësojnë për sëmundjen e tyre dhe, në vend që të bien në një situatë të pafuqishme, të fuqizohen për t’i përballuar ngjarjet e vështira të jetës./Deutsche Welle